منظومه های حماسی – سام نامه

 نام منظومه : سام نامه

نویسنده یا سراینده : سرایندۀ اصلی و زمان دقیق به‌ نظم‌ کشیدن سام‌نامه از مبهماتِ مطالعات حماسی ایران است. هرچند عده‌ای آن‌ را تلفیق / گسترش‌یافتۀ همای و همایون و منتسب به خواجوی کرمانی دانسته‌اند، ولی با ‌توجه ‌به ویژگیهای سبکی و زبانی بخشهای اصلی داستان (به‌جز قسمت همای و همایون که وارد داستان شده، و یا برعکس، از سام‌نامه اقتباس شده است)، به‌طور‌قطع از خواجو نیست و از سراینده / سرایندگان دیگری است که فعلاً نامشخص و ناشناخته است.

تعداد ابیات : تعداد ابیات در نسخ مختلف، متفاوت است. به‌طوری‌ که تعداد ابیات از ۳۷۰۰ تا ۱۴۸۰۰ بیت متغیرند.

مربوط به سال : احتمالا در فاصله زمانی قرن هشتم تا یازدهم توسط چندین نفر سروده شده است.

درون مایه منظومه : منظومهٔ سام‌نامه حماسه‌ای عاشقانه است که بر محور عشق سام، جهان پهلوان ایرانی، به پریدخت، دختر فغفور چین ، شکل گرفته است.

سایر توضیحات در مورد منظومه سام نامه : سامْ‌نامه ، منظومه‌ای پهلوانی به زبان فارسی از سراینده‌ای ناشناس، در بحر متقارب مقصور یا محذوف، بر وزن شاهنامۀ فردوسی، دربارۀ دلاوریهای سام و ماجراهای وی در راه رسیدن به «پریدخت»، دختر خاقان چین. این منظومه، برخلاف دیگر منظومه‌های پهلوانی چون گرشاسب‌نامه، بهمن‌نامه و کوش‌نامه، دارای متنی منسجم و یکدست نیست؛ چه، ازلحاظ ادبی و هنری دارای غث و سمین است و ازلحاظ سبکی و زبانی نیز ناهمگونی بسیاری در آن دیده می‌شود.

در میان منظومه‌های پس از شاهنامه، سام‌نامه را به‌سبب اینکه شرح دلاوریهای سام در راه رسیدن به معشوق خود، «پریدخت» است، می‌توان فردی‌ / شخصی‌ترین اثر ادب حماسی ایران به شمار آورد که در آن، کمترین نشانی از موضوع و مسائل میهنی و دینی وجود ندارد. به دیگر سخن، به دلیل اینکه این اثر نوعی متن حماسی ‌ـ ‌‌غنایی به ‌شمار می‌رود، بهتر است رمانس نامیده شود منظومهٔ سام‌نامه حماسه‌ای عاشقانه است که بر محور عشق سام، جهان پهلوان ایرانی، به پریدخت، دختر فغفور چین ، شکل گرفته است.

این اثر به خاطر آمیختگی با همای و همایون تاکنون به اشتباه به خواجوی کرمانی نسبت داده شده بود؛ اما ویراستار در مقدّمه ثابت کرده است که سام‌نامه از او نیست و احتمالاً توسّط چند نفر در فاصله زمانی قرن هشتم تا یازدهم سروده شده و سراینده یا سرایندگان این اثر خواسته‌اند با آوردن شرح دلاوری‌ها، پهلوانی‌ها و دلدادگی‌های سام به زعم خود خلأ موجود در شاهنامه پیرامون این شخصیت را پر کنند. هرچند این اثر به لحاظ ویژگی‌های سبکی، زبانی و ادبی متن یکدست و همگونی ندارد، اما بخش‌هایی از آن گنجینه با ارزشی از اطّلاعات اساطیری، واژه‌های کهن و صنایع ادبی است.

این منظومه، برخلاف منظومه‌های پس از شاهنامه مانند گرشاسب‌نامه، ‌ بهمن‌نامه، کوش‌نامه و… دارای متنی یکدست نیست. به لحاظ سبکی و زبانی ناهمگونی و ناهمواری‌های بسیاری در آن دیده می‌شود. منشأ داستان‌ها نیز جای تامل دارد. «این منظومه که شامل تعداد زیادی داستان‌های در هم تنیده کوتاه است، از برخی جهات دارای الگوهای اساطیری است.

ریشه برخی از این الگوها را در اسطوره‌های ایرانی؛ به‌خصوص در اوستا و شاهنامه می‌توان یافت و ردپای بعضی دیگر را در اساطیر ملل غیر ایرانی می‌توان جست‌وجو کرد. سام، قهرمان سام نامه قابل قیاس با انسان خدایان اسطوره‌های غیرایرانی و پهلوانان اسطوره‌ای ایرانی است. همچنین شخصیت‌های زن سام نامه دارای وجوه تشابه فراوانی با ایزد بانوان اسطوره‌ای است.»

دریافت فایل پی دی اف سام نامه دانلود سام نامه

اشعار سام نامه :