منظومه های حماسی – برزو نامه

نام منظومه : برزو نامه ( دو نسخه اصلی موجود است ، برزو نامه کهن و برزو نامه جدید )

نویسنده یا سراینده : برزونامه کهن منصوب به شمس‌الدین محمد کوسج است و برزو نامه جدید منصوب به خواجه عمید عطایی رازی

تعداد ابیات : برزو نامه کهن دارای تقریبا ۴ هزار بیت و برزو نامه  جدید بیش از ۶۵ هزار بیت دارد.

مربوط به سال : سدهٔ پنجم ه.ق

درون مایه منظومه : منظومهٔ برزونامه در تقلید از شاهنامه فردوسی در قالب مثنوی، به بحر متفاوت مثمّن محذوف یا مقصور سروده شده‌ است. در این منظومه از واژه‌های عربی زیاد استفاده نشده‌است.

سایر توضیحات در مورد منظومه برزو نامه : داستان با سفر سهراب از توران به قصد جنگ با رستم آغاز می‌شود. سهراب با زنی به به نام شهرو ازدواج می‌کند و برای فرزندِ به دنیا نیامده‌اش یادگاری نزد آن زن می‌گذارد. شهرو نام فرزند را برزو می‌گذارد و او را، بی آن‌ که از هویت پدرش آگاه باشد، بزرگ می‌کند.

برزو در جوانی به سپاه افراسیاب می‌پیوندد و مادرش را وامی دارد تا نام پدرش را به او بگوید و سپس بر آن می‌شود تا انتقام کشته شدن سهراب را از رستم باز ستاند. افراسیاب او را با لشکری به ایران می‌فرستد، لیکن دیری نمی‌گذرد که برزو به دست فرامرز گرفتار و روانه سیستان می‌شود. شهرو با خبر می‌شود و به فرار او کمک می‌کند، اما او باز به دست رستم گرفتار می‌شود. نیا و نوه، بی آن‌که یکدیگر را بازشناسند نبرد می‌کنند و برزو تنها در آخرین دم، که شهرو او را به رستم می‌شناساند، از مرگ نجات می‌یابد. پس از آن به سپاه ایران می‌پیوندد و چون این خبر به افراسیاب می‌رسد، سوسن رامشگر را، که نوازنده و جادوگر است، برای گرفتار کردن پهلوانان ایرانی گسیل می‌دارد (رجوع کنید به سوسن‌نامه).

افراسیاب با سپاهیان خویش سر می‌رسد، و در یک رشته نبرد و ماجرا، بیشتر قهرمانان ایرانی و تورانی که در شاه‌نامه از آنان یاد شده به اضافه بسیاری دیگر و همچنین دیوان و پریان و ساحران به این معرکه درمی آیند. این داستان با مرگ برزو به دست دیوی پایان می‌یابد. برزونامه اول بار در ۱۸۱۶ در غرب شناخته شد؛ بخشی از آن شامل ۲۷۵ بیت را همراه با ترجمه آلمانی، به چاپ رسانید. از این منظومه، منتخب دیگری نیز به صورت ضمیمه شاهنامه چاپ ترنر مَکَن به چاپ رسیده،  اما متن کامل برزونامه، هنوز چاپ نشده است. نسخه‌های اصلی این کتاب در کتابخانه ملّی پاریس  فرهنگستان علوم تاجیکستان، کتابخانه واتیکان فرهنگستان کْلوژ رومانی  و در کتابخانه دانشگاه کلمبیا در نیویورک موجود است.

فردریش فون زوتشک، در بخشی پیرامون منابع ایرانی افسانه جام مسیح، مدعی شده است که برزونامه منبع مستقیم پارتسیفال اثر وولفرام فون اِشِنْباخ است، لاکن این ادّعا را به اثبات نرسانده است. مجموعۀ برزونامه تا کنون چاپ نشده است. اما بخش اول آن چند بار چاپ شده است. بار اول ترنر ماکا آن را در ملحقات شاهنامه در ۱۸۲۹ م به چاپ رساند. همین متن در شاهنامۀ معروف به امیربهادر در ایران بارها تجدید چاپ شده است.

در ۱۳۷۱ ش دبیرسیاقی این متن را با مقدمه‌‌ای کوتاه به همراه کشف‌الابیات تجدید چاپ کرد (ص ۷- ۸)؛ علی محمدی نیز در ۱۳۸۴ ش متن انتقادی بخشی از آن را بر اساس چند نسخۀ خطی به چاپ رساند و سرانجام، اکبر نحوی نیز همین بخش را با مراجعه به اکثر نسخه‌های خطی موجود تصحیح، و به همراه مقدمه‌ای مشروح در ۱۳۸۷ ش چاپ کرد. متن کامل برزو‌نامه بنا به علل مختلف، از جمله وجود افسانه‌هایی با حضور موجودات سحرآمیز مانند دیوان، بسیار مورد توجه عامۀ مردم قرار گرفته است و نقالان آن را در مجالس خود، به عنوان بخشی از شاهنامه، نقل می‌کرده‌اند و از همین راه میان مردم گسترش یافته، و بخشهایی از آن به صورت شفاهی نقل شده است. وجود روایتهای شفاهی فراوان حکایت از اقبال عمومی مردم از این داستان دارد.

دریافت فایل پی دی اف برزو نامه کهن : دانلود برزو نامه

اشعار برزو نامه کهن :