جمشید یکی از شگفت آورترین شخصیت های اسطوره ای شاهنامه است. از اسطوره های مشترک ایران و هند می باشد و همین گویای قدمت و سابقه تاریخی آن است. در شاهنامه مدت پادشاهی جمشید هفتصد سال ذکر شده درحالی که در کتاب های پهلوی و اوستا این مدت هزار سال می باشد. بخش اول از داستان جمشید سیصد سال را در بر میگیرد. که این دوره به شش دوره پنجاه ساله تقسیم می شود.
در دوره اول انسانها با دانش آهنگری که در دوره طهمورث به وجود آمده بود، ابزارهای جنگی و سلاح های مختلف از شمشیر و گرز گرفته تا زره و برگستوان را بوجود می آورند. در پنجاه سال دوم به پوشش و لباس مردمان می پردازد و نحوه بافتن پارچه های مختلف چون ابریشم و حریر و موی قز و دیبا را به مردمان می آموزد. در پنجاه سال سوم جمشید طبقه بندی اجتماعی را پدید می آورد و طبقه بندی اجتماعی یکی از اولین هایی است که دردوره جمشید رخ می دهد. در این دوره طبقات اجتماع را به چهار گروه کاتوزیان ( موبدان و روحانیان )، نیساریان ( جنگاوران و لشگریان )، بسودیان ( کشاورزان ) و اهتوخوشی ها ( پیشه وران و صنعتگران ) تقسیم می شود و این جایگاه ها از نحوه بیان در شاهنامه اینطور برداشت می شود که این طبقه ها غیر قابل جابه جایی هستند.
در پنجاه سال چهارم به ساخت و ساز پرداخته از گل، خشت، گچ و سنگ بناهای مختلفی همچون گرمابه، کاخ ها، خانه ها و شهرها می سازد. در پنجاه سال پنجم و ششم به سراغ عطرها و بوی های خوش می رود همچون بان، کافور، مشک ناب، عود، عنبر و روشن گلاب. و بعد نوبت به پزشکی و درمان و تندرستی مردمان می رسد. جشید با کمک از فر کیانی خود یک تخت می سازد که توسط دیوان به پرواز در می آید و این کار در اولین روز فروردین می باشد لذا این روز را روز نو یا همان نوروز می نامند. برای آن نیز جشن بزرگی هم برپا می سازد. که بر اساس شاهنامه جشن نوروز یادگار از دوران جمشید است.
در دوره جمشید انسانها به حدی از پیشرفت و آبادانی می رسند که در واقع مرگ از بین می رود. تمامی این دست آوردها منجر می شود به غره شدن جمشید می شود، به حدی که ادعای خدای می کند. به طور که تمامی هنر ها و تمامی کارهای صورت گرفته را نه از طرف خدا که توسط خود می داند. و بدین علت فر ایزدی از او گرفته می شود. همزمان با دوره جمشید، در آنطرف مرزها در دشت سواران نیزه گذار که منظور منطقه بین النهرین است. تحولاتی در حال وقوع بود که منجر به قدرت رسیدن ضحاک یا آنطور که در کتاب اوستا آمده آژدیاهاک می شود.
مرداس پادشاه دشت سوازان نیزه گذار مردی گرانمایه، موبد، دادگر و بخشنده بود چارپایان شیرده ای داشت از هریک هزار راس و دوشیزگانی که شیر میدوشیدند و به هرکس که نیازمند بود بی بها می بخشیدند. مرداس به نام ضحاک فرزندی دارد. ضحاک را بیورسپ نیز می خوانند یعنی دارنده ی ده هزار اسب. اما برعکس پدر ضحاک فردی ناپاک بود و عمده کارش سواری بود. مرداس پیرمردی کهنسال شده بود همین باعث شد تا ابلیس به وسوسه ضحاک پرداخته او را برآن دارد که با قتل پدر بر جای او نشیند. هر چند ضحاک در ابتدا مخالف بود، اما با وسوسه ابلیس و پیمانی که با او بسته بود بدین کار تن میدهد.
شب هنگام ابلیس در باغ مرداس در مسیری که او به عبادتگاه خود می رفت چاهی عمیق حفر کرده و مرداس درآن چاه می افتد و می میرد. با مرگ مرداس ضحاک بر جای پدر پادشاه می گردد. پس از قدرت رسیدن ضحاک، ابلیس در ظاهر خوالیگر یا آشپزی توانا وارد درگاه ضحاک شده و برای او خورش هایی از گوشت حیوانات همچون مرغ و چارپای آماده می سازد تا او را به خون حیوانات بپرورد و خوی حیوانی به خود گیرد. آنقدر این غذاها خوشمزه و لذیذ بود که ضحاک می خواهد به خوالگیر خود پاداشی بدهد و از او می پرسد که خواهان چه پاداشی است.
خوالیگر یا همان ابلیس تنها اجازه بوسه زدن بر شانه های پادشاه را بعنوان افتخار خود طلب می کند. ضحاک ضمن تعجب بسیار این اجازه را میدهد و خوالگیر به محض بوسیدن سر شانه های ضحاک در جا ناپدید می گردد. در همان لحظه دو مار سیاه از سرشانه های ضحاک می رویند در ابتدا سر این مارها را قطع می کنند ولی دوباره می رویند و پزشکان برای درمان آن راهی نمی یابند. دگر بار ابلیس به شکل پزشکی درآمده و تنها راه درمان را دادن خورش از مغز جوانان می داند تا بدین طریق مارها خود بمیرند. در ایران خودکامگی جمشید و ادعای خداوندی او باعث هرج و مرج و شورش در کشور گردید.
از گوشه کنار کشور مدعیان حکومت برخاسته و جنگ های داخلی شکل گرفت. در همان حال آوازه نام ضحاک در سراسر کشور پیچیده بود. بزرگان ایران به نزد ضحاک رفته و او را برای پادشاهی ایران فراخوانند ضحاک تاج پادشاهی بر سر می نهد. جمشید گریزان شده و صد سال هیچ کس از او نشانی نیافت در سال صدم جمشید در دریای چین گرفتار ضحاک می شود. به دستور ضحاک، جمشید را بر درختی می بندند و او را از میان به دو نیم می کند.
نوشتار این بخش توسط جناب آقای علی دهگانپور به رشته تحریر در آمده است .
اشعار این بخش :
دانلود متن شاهنامه بخش جمشید :
دانلود
دانلود تمامی فایل های صوتی این بخش در قالب یک فایل فشرده :
دانلود
شاهنامه صوتی این بخش :