ن
نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : کابل
نام فعلی مکان جغرافیایی : رود تجن
نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه: کاسه رود، کشف رود، تجن
شرح مکان جغرافیایی:
کاس رود / کاسه رود غرض رودی است که از پیوستن کشف رود طوس و هریرود یا رود شهد در ۶۰ کیلومتری جنوب سرخس به وجود میآید و پس از عبور از سرخس در کنار شهر کنونی تجن کشور ترکمنستان باتلاقی وسیع را تشکیل میدهد و به پایان میرسد. این رود از حدود سده نهم هجری پانزدهم میلادی به تجن یا تژن شهرت یافته است. از کاسه رود عمدتاً در داستان فرود و لشکر کشی طوس بن نوذر به سوی گروگرد در نزدیکی مرو به فراوانی نام برده شده است. پیش از شروع داستان کیخسرو خطاب به پهلوانان می گوید که کسی باید
از ایدر شود تا سر کاس رود دهد بر روان سیاوش درود
ز هیزم یکی کوه بیند بلند فزون است بالای او صد کمند
چنان خواست کان را کسی نسپرد ز توران به ایران کسی نگذ رد
دلیری از ایران بباید شدن همه کاسه رود آتش اندر زدن
همان گیو گفت این شکار من است برافروختن کوه کار من است
پس از آن که سپاه ایران با سپهداری طوس به سوی توران حرکت کرد و در کلات فرود را کشت ( داستان فرود) کلات را ترک کرد و وارد توران زمین شد، آنگاه طوس
همه مرزها کرد بی تار و پود همی رفت از این گونه تا کاسه رود
خبر شد به توران کز ایران سپاه سوی کاسه رود اندر آمد به راه
با توجه به این که هم کلات مشهور به نادری در مرز استان خراسان و کشور ترکمنستان کنونی برجای پیشین است و برای ما شناخته هم خرابه های گروگرد در نزدیکی ویرانه های شهر مرو با نام کلاته منار برجاست (گرو گرد) و میان این دو در تنها رودخانه ای که جاری بوده و هست همین تجن کنونی است کاسه رود تنها شاید تجن فعلی بوده باشد.
این نام را ایرانیان «تژن» می نوشته و برای نیزار و باتلاق انتهای رود مزبور به کار میبرده و آن را با پسوند باورد به صورت تزن» «باورد» می خوانده اند. اولین کسی که این نام را به کار برده گردیزی در نیمه اول سده پنجم هجری (یازدهم میلادی) بوده که نوشته است سلجوقیان پس از ورود به دشت خاوران به «نزن باورد» رفتند بعد از وی هم محمد بن منور همین خبر را ظاهراً از قول گردیزی نقل کرده که در آنجا به صورت صحیح «تژن باورد» آورده است.
در همان قرون اعراب این منطقه باتلاقی را اجمه یا (الاجمه) میخوانده اند. فرنبغ دادگی در حدود سدۀ سوم هجری (نهم میلادی) ضمن معرفی رودها در متون دینی ایران باستان، ذیل «درباره رودهای نامور» ارتباط دو رود کشف رود و کاسه رود را چنین نوشته است «کاسه رود» به آب توس شهر بیاید آن را آنجا کشف رود خوانند. این همان رود وه است که آنجا کاسه خوانند. در سند نیز کاسه خوانند.
توضیحات مهرداد بهار ظاهراً غرض بندهش این است که آب توس شهر که در توس آن را کسف رود کشف رود می خوانند به رود دیگری می پیوندد که آن را رود وه میخوانند و کاسه هم گویند. گرچه عبارت اندکی پریشان است اما دست کم پیداست که رود طوس را در خود طوس کسف یا کشف رود می گفته اند.