در تکمیل معانی واژه ها و عبارت های این بخش، از منابع زیر استفاده شده است :
- لغتنامه دهخدا اثر علی‌اکبر دهخدا
- کتاب معجم شاهنامه اثر محمد بن رضا بن محمد علوی توسی
- کتاب واژه‌نامه شاهنامه اثر استاد جلال خالقی مطلق
- وب سایت و پادکست شاهنامه بخوانیم : لینک وب سایت
- وب سایت و لغت نامه آنلاین آبادیس : لینک وب سایت
* سپاس ویژه از تیم اجرایی وب سایت و پادکست شاهنامه بخوانیم، اگر الگوی اولیه و ایجاد لیستی از واژه ها که نیازمند معنی بود توسط این تیم ایجاد نشده بود، شاید راه اندازی این بخش در ویکی شاهنامه ماه ها به طول می انجامید.
از پس : دنبال
ازپس‌اندر : در پشتِ‌سر
ازپسند : دلخواه
اسب‌افگن : به‌خاک‌افکننده‌ی اسبِ دشمن
اسپِ تازی : اسبِ عربی که معروف است.
اشنان : گیاهِ رخت‌شویی
افشاندن : پراکندن، ریختن
انجمن : جمع، مردم
اندرآمدن : آمدن، رسیدن
اندرخور : شایسته
ایزد : خدا
ایمن : امن
این‌هم‌گوهر : همین‌جواهر
ایوان : کاخ یا جای جشن و مهمانی در کاخ
آب : باران و سیل
آبادبوم : سرزمینِ آباد؛ صفتِ ایران و روم
آراستن : ترتیب و سامان دادن
آرام : آرامش
آزاده‌تر : آزاده‌ترین، بهترین
آزرده : زیان‌رسیده، آسیب‌دیده
آفرین کردن : ستودن
آواز : صدا؛ غرش
آوردگاه : میدانِ جنگ
آوردگه : میدانِ جنگ
آیین : رسم‌وراه
بَدره : کیسه‌ی سکه
بُد : بود.
بُدیم : بودیم.
بُرده : برده‌شده؛ غنیمت
باب : بابا، پدر
بار دادن : به‌حضور پذیرفتن
بارای : بافکر، خردمند
بازآر هوش : بیدار شو! حواست را جمع کن.
بازخوردن : به‌هم رسیدن
باسنگ : باوقار و اعتبار
باشرم : نجیب
باگهر : نژاده، اصیل
بالین : کنار
بامدادِ پگاه : صبحِ زود
ببُد : بشد.
بخرد : خردمند، بزرگ
بخشیدن : هدیه کردن
بد : بود.
بدآرام : به‌آرامش و خوشی
بدره : کیسه‌ی طلا و نقره
بدسگال : بداندیش، دشمن
بدگمان : بداندیش، گمراه، غافل
بدونیک : کنایه از همه‌چیز، هرچیز، داروندار
بدین‌سان : بدین‌ترتیب، این‌گونه
بر : کنار، نزدیک
برافشاندن : ریختن
برآسودن : آسودن، استراحت کردن
برآلودن : آغشته کردن
برپای : سرپا
برپراکندن : پراکندن، ریختن، تقسیم کردن
بردمیدن : فروزان و روشن شدن
برز : شُکوه، بلندی، تنومندی
برسانِ باد : به‌سرعتِ باد
برشمردن : ناسزا گفتن
برفروختن : روشن کردن
برکشیدن : کشیدن، رفتن، سپاه بردن
برمنش : والامنش، بزرگ
برومند : میوه‌دار
برون تاختن : بیرون بردن
بزربالا : اندامِ کشیده و بلند
بس : بسیار
بنبشت نام : ثبت‌نام کرد.
بنه : تجهیزات
بنه برنهادن : بار بربستن
بوم : سرزمین، زادگاه
به : بهتر
به‌جوش آمدن : خشمگین شدن
به‌خردی : در کودکی
بهرام و هم زهره : کنایه از گازر و زنش
به‌رنج : با سختی
به‌زاری : باخواری و نالان
به‌کردارِ : مانندِ
به‌نیز : اصلاً، هیچ
به‌هم : باهم، کنارِ هم
بیاراسته : زینت‌داده‌شده
بیدار : هشیار، عاقل
بیگاه : بی‌هنگام، پیش از وقت
پاس : بخش؛ یک‌سومِ شب
پاک‌رای : نیک‌اندیش، خوب‌فکر
پاک‌مغز : خوش‌فکر و خلاق
پاکیزه : پاک
پاکیزه‌رای : پاک‌رای، خوش‌فکر و نیت
پالودن : این‌جا تراویدن، روان شدن
پای بداسب اندرآوردن : سوارِ اسب شدن
پرخاشجوی : جنگی
پردود : سوخته، تباه
پرده‌سرای : اردوگاه
پرستنده : خدمتکار، بنده
پرگوهر : پرجواهر
پرمایه : گرانمایه، بزرگ، اصیل، خردمند
پرند : ابریشم
پروراننده : پرورش‌دهنده
پژمرده : افسرده
پژوهش کردن : پرسش و تحقیق کردن
پس‌اندر : پشت
پسند : دلخواه
پسند آمدن : دوست داشتن، خوش داشتن
پسندیده : نیک، خوب
پوبان : دوان
پور : پسر
پوزش گرفتن : عذرخواهی کردن
پوشیدن : پوشاندن، پنهان کردن
پولادگرز : گرزِ فولادی
پوییدن : دویدن
پهلوان : بزرگان یا پهلوی، شاهانه
پیراسته : زدوده، خالی
پیوند : خویش، وصله‌ی تن
تابان : سفید
تارک : فرقِ سر؛ سر
تخمه : نژاد
تگاور : پوینده، تیزتک
تمام : بی‌عیب، کامل، ماهر
تنگ : سفت، محکم
تنگ کردن : بستن
تنگی : سختی، مضیقه
تیز : به‌سرعت
تیغ : شمشیر
تیمار : اندوه، نگرانی
جاثلیق : به‌کاربرنده‌ی منجنیق و توپ.
جامه : لباس و زیرانداز و رختخواب
جامه بر سنگ برزدن : کنایه از رخت‌شویی
جایِ نشست ساختن : خانه کردن
جشنِ سده : جشنی کهن در سدروزگیِ زمستان
جفت : همسر
جنگی : جنگنده
جوش : خروش، سروصدا
جهاندار : مالک/نگهبانِ جهان؛ شاه
چرب‌دست : کاربلد
چنان بُد : چنان پیش آمد که، ازقضا
چنان بد : این‌گونه پیش آمد، ازقضا
چندان : بسیار
چنین : بدین‌ترتیب
چو گرگ : دلیر و بی‌پروا چون گرگ
چهر : چهره
چهرآزاد : دارای چهره/نژادِ آزادگان/بزرگان
چهره : سیما، تمثال
چیز : ثروت، مال‌ومنال، هدیه
حریر : ابریشم
خاستن : بلند شدن
خرامیدن : به‌شتاب رفتن
خرگاه : خیمه‌ی بزرگ، اردوگاه
خروش : فریاد، هلهله
خروشان : شتابان
خنجرگزار : به‌کارگیرنده.ی خنجر؛ جنگجو، دلاور
خوابگاه : جای خواب
خوار : حقیر، بدبخت
خواسته : چیز، مال‌ومنال، جواهرات
خورد : خوردن، خوراک
خون از دیده ریختن : کنایه از خسته و کلافه شدن
خیره : مات، شگفت‌زده
خیمه ساختن : چادر زدن
داد : عدل، انصاف
دادار : خدا
دادگر یک‌خدای : خدایِ عادلِ واحد
دارنده : مالک، نگهبان
دانستن : شناختن
دبق : گیاهی که برای شست‌وشوی مردگان به‌کار می‌رفته.
درّ خوشاب : مرواریدِ چون آب درخشان
در کار کژّی نبُرد : ناراستی نکرد؛ دروغ نگفت.
درست : کامل
درگر : درودگر، نجار
درم : سکه‌ی نقره
دست یازیدن : دست دراز کردن
دسترس : توانا، توانگر
دستکار : کارگر
دلارام : مایه‌ی آرامشِ دل؛ خوش
دلپذیر : دلخواه، عالی
دیبا : ابریشم
دیدار : چهره
دیده : دیده‌بان، نگهبان
دیده‌بان : نگهبان
دیگر : بقیه
دینار : سکه‌ی طلا
دیهیم : تاج
راز داشتن : پنهان کردن
راست : صاف
رای یکی گشتن : موافق شدن
رزمگاه : جای جنگ
رفته : درگذشته، مرده
روشن‌روان : آسوده، خوش
رهنمای : راهنما، کاربلد
ز : شاملِ
ز ناگه : ناگهان
زان جایگه برگرفت : از آن‌جا به‌راه افتاد.
زخمِ چوگان : زدنِ چوگان، چوگان بازی
زرین : طلایی
زرین یکی تخت کرد : تختی طلایی آماده کرد.
زرین‌ستام : افسارِ طلایی
زندگانی : عمر
زندواُستا : اوستا؛ کتابِ زرتشتیان
زندواستا : اوستا؛ کتابِ مقدسِ زرتشتیان
زینهار : امان
ژیان : خروشان
سالار : مأمورِ تشریفاتِ شاه یا فرمانده
سبک : زود، به‌تندی
سپهبد : فرمانده، سپهسالار
سپهبدنژاد : از نژادِ سپهبد
ستاره‌شمر : اختربین، طالع‌بین
ستدن : گرفتن
سخن : ماجرا
سرِ بخت به‌زیر اندرآمدن : بدبخت شدن
سر برزدن : بالا آمدن؛ طلوع کردن
سر ز خواب برآمدن : از خواب بیدار شدن
سربه‌سر : کاملاً، باجزئیات
سرد گفتن : بد/ناسزا گفتن
سودمند : چیزِ مفید
سیم : سوم
شاخ : دست‌وبازو، پیشانی
شاخِ برومند : شاخه‌ی میوه‌دار، نژادِ بزرگ
شادان : خوش
شادکام : شاددل، شاد
شاهوار : شاهانه
شاهوار : شاهانه
شبگیر : سحرگاه
شدن : رفتن
شگفت : عجیب
شگفتی : معجزه، چیزِ بسیار عجیب
شمشیرزن : جنگجو
شوی : شوهر
شیردل : دارای دلی چپن شیر؛ شجاع
طلایه : پیشقراول، بخشِ جلودارِ سپاه
طوق : گردن‌بند
عقیق و زبرجد : سنگ‌هایی قیمتی
عقیق، زبرجد، یاقوت : سنگ‌هایی قیمتی
عو : فریاد
فر : شکوه
فراز آمدن : نزدیک شدن، رسیدن
فرخنده : مبارک
فرسنگ : واحدِ مسافت
فرومند : پرشُکوه
فرهنگی : بادانش، خردمند
فریادرس : به‌فریادرسنده، یاریگر در سختی
کاردیده : باتجربه
کارکرد : کار کردن
کارگه : جای کار
کامگار : سعادتمند، خوشبخت
کدخدایی : بزرگی، بلوغ، نان‌آوری
کردن : ساختن
کژّی و تاری مجوی : پیِ نادرستی و تیرگی مباش.
کشور : این‌جا منطقه، استان
کلاه : تاج
کمر : کمربند
کوهسار : بالای کوه
کین : کینه، دشمنی
گُرد : دلیر، پهلوان
گازر : رختشو
گازرگه : جای شست‌وشوی رخت
گذاشتن : رها کردن
گر : یا، شاید هم
گرانمایه : بزرگ
گرد کردن : جمع کردن
گنج : گنج‌خانه، خزانه
گنداور : دلیر
گوهر : جواهر
گوهرِ شاهوار : جواهرِ شاهانه
مُهر : انگشتری، کنایه از اعتبار
ماندن : شبیه بودن
مرز : ناحیه، شهر
مرزبان : شهربان
مرزوبوم : سرزمین
مست : ازخودبی‌خود، بی‌هوش
منزل : استراحتگاهِ در راه
موبد : فرزانه، باتجربه
مهتر : بزرگ، معروف
مهر جنبیدن : مهر داشتن
مهره : جواهر
میان بستن : آماده شدن
میمنه : سمتِ راستِ لشگر
نامجوی : نام‌وافتخارخواه، بزرگ
نامدار : بزرگ
نامورمهتری : بزرگِ معروف
نرم‌نرم : آرام
نزد : به‌نزد
نزدیک : نزد
نشان : نشانه
نشست : نشستگاه، جایگاه
نگه کردن : جست‌جو کردن و برگزیدن
نگه گردن : جست‌وجو کردن
نگهدار : نگهبان یا سرپا
نماید : نشان می‌دهد، پیداست.
نوازش : مهربانی، پاداش
نوان : نالان
نهان : پنهان
نهانی : پنهانی
نهفت : نهفته، پنهان، راز
نی : نه
نیام : غلاف
نیز : هم‌چنین
نیک‌نام : خوش‌نام
وگر : یا
هامون : دشت
هردر : هرسو، هرطرف
هرگونه : همه‌گونه، هرجور
هم : هم‌چنین یا اصلاً
همان : هم‌چنین، به‌همین‌ترتیب
هم‌اندرزمان : درهمان‌زمان، فوراً
همایون : فرخنده، خجسته
همباز : جفت، کس
هم‌گروه : باهم، کنارِهم
همه : کاملاً
همی بود چندی : مدتی ماند.
یاد : حرف، ذکرِ خیر و خوبی
یاد کردن : گفتن
یازیدن : میل و آهنگ کردن
یکایک : با جزئیات
یکسر : کاملاً
یله : رها؛ وحشی