واژه نامه شاهنامه – کلمه ها و عبارات بخش پادشاهی داراب (دوازده سال بود)

در تکمیل معانی واژه ها و عبارت های این بخش، از منابع زیر استفاده شده است :

* سپاس ویژه از تیم اجرایی وب سایت و پادکست شاهنامه بخوانیم، اگر الگوی اولیه و ایجاد لیستی از واژه ها که نیازمند معنی بود توسط این تیم ایجاد نشده بود، شاید راه اندازی این بخش در ویکی شاهنامه ماه ها به طول می انجامید.

از : شاملِ
افروختن : روشن شدن، تابیدن
افسر : تاج، نیم‌تاجِ زنانه
اندرگذشتن : گذشتن
اورنگ : تخت
آبرو جستن : پیِ آبرو بودن
آبگیر : برکه، جوی
آخور : جای علوفه‌ی اسب؛ طویله‌، اصطبل
آراستن : زینت دادن، آماده کردن
آزادگان : ایرانیانِ نژاده
آشکار و نهان : همه‌جور، به‌هرترتیب
آفرین : ستایش، درود
آفرین خواندن : ستودن
با فرّ و یال : باشُکوه‌ و تنومند
باارز : ارزشمند
باژ : باج
باسنگ : بادرنگ، فرزانه
بخرد : خردمند
بخشیدن : بذل ‌و بخشش کردن، تقسیم کردن، رحم آوردن، درگذشتن از گناه
بداندیش : بدخیال، دشمن
بدره : کیسه‌ی سکه‌ی طلا و نقره
بدسگال : بداندیش؛ دشمن
بر : اندام، سینه
برآمدن : بالا رفتن
برده : غنیمت
بزشک : پزشک
بس : بسیار
بوم : سرزمین
به‌بالا بلند : اندامش بلند
بی‌بیم : بی‌ترس، امن
بیدار : هشیار، خردمند
بیداردل : هشیار، دانا
بی‌کران : بی‌انتها
بی‌مر : بی‌شمار، بسیار
بینادل : هشیار، کاربلد
پاک‌دین : دین‌دار، پرهیزگار
پاکیزه‌رای : پاک‌رای، خوش‌نیت
پرخاشجو : جنگجو
پرداختن : خالی کردن
پژمردن : بیمار شدن
پسِ پرده : در اندرونی/خانه
پستی : دشت
پسودن : لمس کردن
پور : پسر
پهلَو : ناحیه، کناروگوشه
پیشه : شغل
تابنده‌مهر : خورشیدِ تابان
تازی : عربی
تافتن : برگرداندن
تختِ بزرگی : تختِ شاهی؛ مَجاز از پادشاهی
تخم : نژاد
ترگ : کلاهخود
تل : تپه، پشته
تیغ : شمشیر ، قله
جنگاور : دلیر
جهان‌آفرین : خدا
جهاندار : مالک یا نگهبانِ جهان؛ شاه
چنان بُد : از قضا، اتفاقاً
چنان بد : چنان پیش آمد، ازقضا
چندی : مدتی یا مقداری
چو باد : به‌سرعتِ باد
چو شاه : کسی مثلِ شاه (داراب)
حصاری : درحصار پناه گرفته
خداوند : صاحب
خروش : فریاد
خسته : زخمی
خفتان : جنگ‌جامه
خنگ : اسبِ سفید و مطلقاً اسب
خواندن : نام نهادن، نامیدن
خورشیدچهر : دارای صورتی تابان چون خورشید
داد : عدل، انصاف
داراب‌گرد : شهرِ داراب
دارای دارا : دارا فرزندِ دارا
دانستن : توانستن
داننده : دانشمند
در : راه، ترعه
دراز : طولانی
درخور : شایسته
دژم : خسته، ناراحت
دشت : منطقه
دلارام : آرام‌دل؛ آسوده
راندن : حرف زدن
رد : بزرگ
رزم جستن : جنگیدن
رزمگه : میدانِ جنگ
رسم‌ورای : آیین
رمح : زوپین، نیزه
روز برگشتن : برگشتنِ بخت؛ بدبخت شدن
روی برگاشتن : روی برگرداندن؛ عقب‌نشینی کردن
رهنمون : راهنما، همراه
زوپین : نیزه
زین‌نشان : بدین‌ترتیب
زینهاری : پناه‌برده
ژرف : عمیق
ساختن : نقشه کشیدن، آماده شدن
سالار : سپهسالار، فرمانده
سپه راندن : سپاه بردن
سراینده : گوینده، قصه‌گو
سرشک : اشک
سزا : شایسته
سکوبا : راهب، اسقف؛ مقامِ روحانی یا مشاور
سمند : اسبِ زردرنگ یا اسبِ تیزرو، و نیز مطلقاً اسب
شاهوار : شاهانه، نفیس
شبگیر : سحرگاه
شدن : رفتن، ازبین رفتن
شگفتی : چیزِ عجیب
شهر : کشور
غمی : ناراحت
فراز آمدن : نزدیک شدن، رسیدن
فزون : بالاتر، عزیزتر
فیلسوف : خردمند، بزرگ‌مقام
کُه : کوه؛ این‌جا کنایه از اسبِ تنومند
کار : ماجرا
کارآزموده : کاربلد، باتجربه
کاردان : کاربلد
کارزاری : جنگی، شایسته‌ی جنگ
کام : حلق، سقفِ دهان یا دهان
کشور : ناحیه، منطقه، شهر
کلاه : کلاهخود
کهتر به‌سال : کوچک‌تر، جوان‌تر
گِرد اندرآوردن : گرد کردن، بستن
گذاشتن : رها کردن
گران : بزرگ
گرانمایه : بزرگ
گرد : پهلوان
گرد کردن : جمع کردن
گو : بزرگ، دانا
گوشوار : گوشواره
گوهر : جواهر
گیتی‌فروز : روشن‌کننده‌ی جهان؛ خورشید
لَختی : مقداری؛ این‌جا بسیار
لنگ : پا
ماه : کنایه از ناهید
مرز : ناحیه، منطقه
مرزبان : فرمانده، بزرگ
مرزوبوم : سرزمین
موبد : مشاور، فرزانه
مهتر : بزرگ
مهد : کجاوه
ناخوشی‌بوی : بوی ناخوش
نامدار : بزرگ
نبرده : جنگی، دلیر
نثار : هدیه
نشست : پایتخت
نگار : زیباروی
نگاه داشتن : مراقبت کردن، حفظ کردن
نهان : شکم
نیا : پدربزرگ
نیزه‌ور : صاحب‌نیزه، نیزه‌دار؛ جنگجو
نیک‌رای : خوش‌فکر
هشیوار : هشیار، دانا
هم : هم‌چنین
همتا : جفت
همه : کاملاً
یاد کردن : گفتن، بیان کردن
یال : گردن
یک‌خدای : خدای واحد
یله : رها

قبلی «
بعدی »