زرق

نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : زرق

نام فعلی مکان جغرافیایی :  در کنار شهر مرو قدیم روستایی به نام زرق

نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه:  آب زرق زریق

شرح مکان جغرافیایی:

زرق شهرک یا روستایی بزرگ در حدود شش فرسنگی جنوب شهر مرو بوده است. علت نام گذاری آن به زرق این بوده که مقابل رود مرو بندی وجود داشته و آب رود در استخر یا دریاچه مانندی تلنبار و بعد از طریق چهار نهر مهم به سوی شهر مرو و پیرامون آن جاری میشده است. این چهار نهر در قرون آغازین اسلامی عبارت بوده اند از اسعدی خراسانی، زریق، ماجان ،هرمزفره. از این میان چون آب خود شهر مرو از نهر زریق تأمین میشده این نهر از بقیه شهرت بیشتری داشته لذا تنها این رود یا نهر را به نام منشأ آن در قریه زرق که محل تقسیم آب بوده زریق یا آب زرق میخوانده اند.

گرچه فردوسی از این نهر ضمن شرح قتل یزدگرد در آسیای زرق و انداختن جسد او به نهر زریق یا زرق به درستی با نام آب زرق یاد کرده اما دیگران به آن زریق هم گفته اند. همچنین در امتداد این نهر قبل از رسیدن آن به شهر مرو شهرک یا محله ای شکل گرفته که به آن عموماً رزیق می گفته اند تا با نهر زریق تفاوت داشته باشد به همین سبب از قرون پنجم و ششم به بعد بعضی ها خصوصاً عرب زبان ها، به نهر زریق، رزیق هم گفته اند.

به هر روی، در آغاز نهر زریق آسیایی وجود داشته که یزدگرد سوم ساسانی پس از شکست از سپاه ترکان هپتالی حاکم بر بخارا در آن پناه برده و همان جا به دست آسیابانی خسرو نام به وسوسه و آمر کنارنگ مرو ماهوی سوری، در آغاز سال ۳۲ هجری به قتل رسیده .است در شمال روستای زرق قدیم از چند سده پیش روستایی به نام ترکمن قلعه ساخته شده است که حالا به شهرکی تبدیل شده و با ویرانه های شهر مرو ۴ فرسخ فاصله دارد این شهرک در ۲۰ کیلومتری شهر جدید مرو قرار دارد که بایرامعلی نامیده میشود و در ۴ کیلومتری جنوب ویرانه های مرو واقع است. اینک بخش آب رود مرو دقیقاً در محل ترکمن قلعه یا زرق پیشین نیست بلکه کمی نزدیک تر به مرو است و قوشید بند بند ساخته قوشیدخان خوانده میشود که همچنان به روال سابق چند نهر از آن منشعب می.شود گزارش مفصل فردوسی درباره کشته شدن یزدگرد در آسیای زرق در آخر پادشاهی یزدگرد آمده است.

ماهیارنوابی زمان انداختن جنازه یزدگرد به آب نیز هنگام «خواب» یعنی «شبانگاه» و موقعی بوده است که همگان در خواب بوده اند. «سوگواران پرهیزگار» هم یعنی راهبان و کشیشان دیر یا کلیسای مسیحی «شاه زمانه به غرق اندر است» هم یعنی جسد شاه در محل غرق مانده که آخر رود مرو و مجاور روستای غرق بوده نه این که در آب غرق شده است.

از زرق و نهر زرق و آسیای زرق عموم جغرافی دانان و مورخان سده های آغازین اسلامی به تفصیل یاد کرده اند. زرنوش دارای داراب در آغاز پادشاهی خود شارستانی به این نام در ولایت اهواز بنا کرده است

یکی شارستان کرد زرنوش نام              به اهواز و گشتند از او شادکام