در تکمیل معانی واژه ها و عبارت های این بخش، از منابع زیر استفاده شده است :
- لغتنامه دهخدا اثر علی‌اکبر دهخدا
- کتاب معجم شاهنامه اثر محمد بن رضا بن محمد علوی توسی
- کتاب واژه‌نامه شاهنامه اثر استاد جلال خالقی مطلق
- وب سایت و پادکست شاهنامه بخوانیم : لینک وب سایت
- وب سایت و لغت نامه آنلاین آبادیس : لینک وب سایت
* سپاس ویژه از تیم اجرایی وب سایت و پادکست شاهنامه بخوانیم، اگر الگوی اولیه و ایجاد لیستی از واژه ها که نیازمند معنی بود توسط این تیم ایجاد نشده بود، شاید راه اندازی این بخش در ویکی شاهنامه ماه ها به طول می انجامید.
برآشفتن : خشمگین شدن
تنی بیست : بیست نفر
درای : زنگ
دینار : سکه‌ی طلا
کارکرد : کار
نغز : نیکو
نواختن : مهربانی کردن
اخترِ سودمند : طالعِ موافق
اختر : بخت
از بُنه : اصلاً
از برِ : بالایِ
از راهِ بد : به‌شکلی بد
افراز : بلندی
افروختن : افروخته شدن، سوختن
افسر : تاج
افسون : چاره، تدبیر
افگندنی : گستردنی؛ پارچه یا قالی
الماس‌گون : چون الماس تیز و درخشان
انجمن : سپاه ، جمع
اندر شگفت ماندن : شگفت‌زده ماندن
اندراوردن : درآوردن، وارد کردن
اندرآمدن : درآمدن، وارد شدن
اندرفگنده : افتاده، کُشته
انوشه : جاوید، بی‌مرگ
اورنگ : تختِ شاهی
ای شگفت : عجب
ایا : ای
ایچ : اصلاً
ایدر : این‌جا
ایرمان : مهمان
ایزد : یزدان، خدا
ایوان : کاخ یا محلّ جشن
آب : اشک
آباد : شاد؛ خوش
آبشخور : آبخوری
آبکش : ظرفِ مخصوصِ آب آوردن
آبگون : چون آب درخشان و تیز
آتش : آذرخش، برق
آراستن : صفا و زینت دادن و مرتب کردن
آرزو : قصد
آزادگان : ایرانیانِ نژاد یا ایرانیان
آزادمرد : آزاده
آزمون را : برای امتحان کردن
آژنگ : چین و چروک
آژیر : به‌دور
آشفتن : عصبانی شدن
آشوفته : آشفته
آفرین : ستایش
آفرین خواندن : ستایش کردن
آگاهی : خبر
آگهی : خبر
آلتِ کارزار : سلاح
آوا : صدا
آواز : آوا، فریاد، رجزخوانی
آواز کردن : صدا کردن؛ گفتن
آهنگ : قصد
بَدی : کوتاه‌شده‌ی «بادی»؛ باشی،
بَوَند : باشند، بمانند،
بُرنده : کُشنده
بِه‌ٔروزگار : خوش‌بخت
با درد یار گشتن : دردمند شدن
باب : بابا
باختر : در این‌جا شرق
بادِ سرد : آه
بار : اسباب، تجهیزات
بارکش : تنومند، قوی یا مطلقاً اسب
بارگاه : درگاه
بارگی : اسب
بارور : دارای بار، پرمیوه
باره : اسب، قلعه یا دیوارِ قلعه
باز باید شدن : باید برگشت،
بازارگاه : بازار
بازاری : بازرگان
بازدانستن : شناختن
باک : ترس
بالا : ارتفاع ، بلندی
بانگ : صدا، طنین
بآرزو : دلخواه
ببُد : بشد،
ببرد راه : راه تمام شود،
ببندد : بسته شود،
بت‌روی : زیبا
بختِ بیدار : اقبالِ خوش
بخرد : خردمند
بخشودن : رحم کردن
بخشیدن : نثار کردن
بد : بدی
بد آمد به‌روی : بدی/آسیب دیدن
بداختر : بداقبال
بداندیش : بدخیال
بدان‌سان : آن‌گونه
بدآواز : به‌صدا
بدآیین : طبقِ دستورالعمل‌ها
بدتن : بدنهان؛ بدذات
بدخواه : دشمن
بدرّد : دریده شود،
بدرد : پاره شود،
بدروزگار : بدبخت
بدسگال : بدخواه، دشمن
بدکنش : بدکار
بدگمان : بداندیش، دشمن
بدنشان : بدکار
بدین‌سان : بدین‌گونه
بر : سینه، تن ، سینه ، بالا ، میوه ، نزدیک
بر پای خاستن : بلند شدن
بر و یال : سینه و گردن؛ سرجمع یعنی تن
بر یافتن : میوه دادن
برابر : روبه‌رو
برانگیختن : ازجا کندن، به‌راه انداختن
برآشفتن : خمشگین شدن
برآشوفتن : آشفتن، خشمگین شدن
برآمدن : بالا رفتن ، بلند شدن ، بلند کردن
برآویختن : آویختن، جنگ کردن، درگیر شدن
برتر : بالاتر
برترمنش : والامنش
برجِ حَمَل : فروردین
برخاستن : بلند شدن
برخروشیدن : خروشیدن، فریاد زدن
برخواندن : خواندن
بردمیدن : (به‌سرعت) بلند شدن
برساختن : آماده کردن
برسانِ گرد : چون برقِ آسمان (سریع)
برفروختن : روشن کردن ، سرخ شدن
برفشاندن : پخش کردن، ریختن
برکشیدن : بالا کشیدن ، کشیدن
برگرفتن : گرفتن، برداشتن ، به‌راه انداختن
برگزیدن : انتخاب کردن
برگشته‌بخت : تیره‌بخت، بدبخت
برنشستن : سوار شدن
برنهادن : نهادن
بروبوم : سرزمین
برومند : باردار، میوه‌دار
بریان : سوزان، داغدار
بزشک : پزشک
بزمگاه : محلّ جشن
بسته : اسیر
بسی : بسیار
بلند : متعالی، پرارزش
بماناد : بماند
بند : غل‌وزنجیر ، پیمان
بند برگرفتن : باز کردنِ غل‌وزنجیر
بنه : تجهیزات ، تدارکات
بودن : ماندن
بوق : شیپور
بوم : سرزمین
به : برای
به بر درگرفتن : در آغوش کشیدن
به پند : برای پند (دادن)
به رزم اندرآویختن : جنگیدن
به‌بالایِ : به‌ارتفاعِ، به‌قدّ
به‌بالایِ او : هم‌قدِ او
به‌بیم : هراسان
به‌تگ : دوان
به‌تنها : تنهایی
به‌دَم درکشیدن : در دهان بردن؛ بلعیدن
به‌داد : عادلانه
بهر : نصیب، بهره
بهره : نصیب ، بخش
به‌زودی : زود
به‌سانِ : مانندِ
به‌فرسنگ سی : سی فرسنگ
به‌کردارِ : مانندِ
به‌گِرداندر : دورتادور
به‌مهر : به خورشید، یا با مهربانی
به‌هم : با هم
به‌هم برزدن : زیرورو کردن، تباه کردن
بی‌آیین : نازیبا
بی‌بن : بی‌انتها
بی‌بها : پست
بی‌بیم : بی‌خطر
بی‌توش : بی‌هوش
بیچار : بیچاره
بیداد : بیدادگر، ناعادل
بیدادگر : ظالم، ناعادل
بیدار : هشیار، آگاه
بیش‌وکم : همه‌چیز
بیشه : جنگل، دشتِ خُرم
بیکارستان : جایگاهِ جادوگران
بی‌گمان : بی‌شک
بیم : هراس ، ترس
بی‌مغز : بی‌عقل و جان
پا فشردن : مصمم بودن
پاس : بخش، یک‌‌سوم
پاک : کاملاً ، روشن
پاک‌رای : خوش‌فکر، خوش‌نیت
پاکیزه‌مغز : پاک‌اندیش، پاک‌دست
پای داشتن : حریف بودن
پای‌بند : غل‌وزنجیرِ پا
پاینده : جاودان، ماندگار
پرآب : شاداب، یا پر از شبنم
پرتابْ خشم : خشمش سخت است،
پرخاش : گردنکشی، جنگ
پرخاش جستن : جنگ جستن، حریف جستن
پرخاشجوی : جنگ‌طلب ، جنگجوی
پرداختن : خلاص شدن، تمام کردن
پرداخته : خلاص‌شده، فارغ و آسوده
پردخته : پرداخته؛ خالی، خلاص
پردرد : غمگین
پرده سرای : خیمه، چادر
پرده‌سرای : خیمه
پرستنده : پرستار، خدمتکار
پرسش گرفتن : شروع به‌پرسیدن کردن
پرمایه : بزرگ، عزیز
پرنیان : ابریشم
پس : پشت
پست : به‌‌خواری
پشت : کمر ، حامی
پشت نمودن : رفتن
پگاه : سحرگاه
پناهیدن : پناه بردن
پور : پسر
پوزش گرفتن : شروع به پوزش خواستن کردن؛ پوزش‌خواهی کردن
پوشیدنی : پارچه، لباس
پوشیده : پوشیده‌رو؛ زن
پوشیده‌روی : زنانِ اهلِ حرم
پولاد : فولادی
پویان : شتابان
پوینده : تازان
پوییدن : دویدن
پهلو : پهلوانی، پارتی؛ ایرانی
پهنا : طول، عرض
پیچان : گریان، نالان
پیچیدن : برگشتن، روی برگرداندن ، به‌خود پیچیدن از نگرانی یا غم
پیراهنِ زرد : کنایه از روشنی و آفتاب
پیرگشته : پیر
پیروز : پیروزی‌بخش
پیروزبخت : پیروز، خوش‌بخت
پیروزگر : پیروز
پیش آمدن : قسمت شدن
پیشباز : پیشواز، استقبال
پیشرو : پیشدار، جلودار ، بخشِ جلویی و پیشدارِ سپاه
پیکارِ مردان : جنگِ مردانه/دلیرانه
پیکار : جنگ
پیکان : نوکِ فلزیِ تیر
پیکر : نقش
پیوند : خویشاوند
تابیدن : حریف بودن
تاجور : تاجدار، شاه؛ در این‌جا شاهزاده
تارک : فرقِ سر، سر
تازه‌روی : تروتازه، شادان
تاو : تاب
ترجمان : مترجم
ترک : تورانی
ترکان : تورانیان
تف : لهیب، حرارت
تفت : شتافت،
تفتن : شتافتن
تفته : داغ، سرخ‌شده
تگاور : تیزرو
تنگ : چرم یا ریسمانِ بستنِ زینِ اسب ، کوچک ، نزدیک
تو گویی : انگار
توانگر : ثروتمند
توتیا : سرمه
توران‌گروه : کشور/لشگرِ تورانیان
تهم : تنومند
تیرباران گرفتن : شروع به تیر انداختن کردن
تیره : تاریک
تیره‌بخت : بدبخت، بداقبال
تیز : تند، شدید ، خشمگین ، به‌سرعت
تیزپر : تیزپرواز
تیزچنگ : قدرتمند، جنگی
تیغ : شمشیر
تیغ‌زن : شمشیرزن، جنگجو
تیمار : اندوه
جُستن : خواستن، طلب کردن
جُلَیل : پرده‌ی کجاوه
جادو : جادوگر
جادوی نبشتن : جادوگری کردن
جامه : پارچه، بافتنی، لباس
جامه‌ی نشستن : فرش
جای دلیران : جایگاهِ جنگیان؛ میدانِ جنگ
جایگاه : جای
جایگه : جا
جستن : خواستن ، درآمدن
جگر : دل
جگرخسته : داغدل، دل‌شکسته
جنگاور : دلیر
جنگی : دلیر
جوشن : زره از تکه‌های فلز
جوشیدن : خشمگین شدن
جهانجوی : جهان‌خواه
جهانجوی چون کار از آن‌گونه دید / :
جهاندار : مالک یا نگهبانِ جهان
جهاندیده : جهان‌گشته، پرتجربه
چاره : نیرنگ، تدبیر و مشخصاً اشاره به نیرنگِ صندوق
چاره ساختن : تدبیر کردن، نیرنگ زدن
چاره‌جوی : چاره‌گر
چاره‌گر : نیرنگ‌باز، جادوگر، کاربلد، توانا
چاک : پاره‌پاره
چامه : نغمه
چپیره شدن : مهیا شدن، گرد آمدن
چرخ : آسمان
چشم داشتن : منتظر بودن
چشم گشادن : فکر کردن
چنان : همچنان
چندی : مدتی ، مقداری
چنگ : دست، ضربِِ‌دست
چنگ زدن : دست انداختن
چنین : به‌این‌ترتیب
چو سرو : موزون چون سرو
چو سیسد : حدودِ سیسد
چون باد : کنایه از بسیار سریع
حصار : دیوار، مانع
حصار : قلعه
خاستن : بلند شدن، آمدن
خاکسار : متواضع یا خاک‌آلود
خرامیدن : شتافتن، تیز رفتن
خرگاه : پرده‌سرای ، خیمه‌گاه
خروش : غرش، فریاد، صدا
خروشان : نالان
خریدارجوی : کنایه از تاجر
خسته : زخمی، داغدل ، کوفته، زخمی
خسروانی : شاهانه
خشم نمودن : نشان دادنِ خشم
خفتان : لباسِ جنگ
خلعت : لباسِ اهداییِ شاه به کسی
خلیده : زخمی
خم گرفتن : شروع به خمیدن کردن؛ خم شدن
خنجرگزار : به‌کار‌برنده‌ی خنجر؛ جنگجو
خوار : به‌پستی
خواستار کردن : خواستن
خواسته : مال، جنس، چیزِ گرانبها
خوان : سفره
خوان آراستن : سفره پهن کردن ، سفره‌ی غذا چیدن
خواندن : نامیدن ، فراخواندن
خواهنده : طلب‌کننده، گدا، درویش
خود : کلاهخود
خور : خوراک ، خورشید
خورش : خوراک
خورشیدفر : شکوهمند چون خورشید
خون ریختن : جنگیدن
خیره : مات، نابینا
خیل : گروه، دسته
دَم درکشیدن : نفَس حبس کردن؛ حرف نزدن
دَمادَم : لبالب یا پشتِ هم
دُرگر : درودگر، نجار
داد : عدالت ، عدل
دادار : خدا
دادگر : عادل؛ خدا
دادگر یک‌خدای : خدای واحدِ عادل
داستان راندن : حرف زدن
داشتن : نگه داشتن، حفظ کردن
داغ : سوگ
داغدل : خون‌جگر، دلسوخته
دانستن : شناختن
داورِ دادگر : خدای عادل
دبیر : نویسنده
دخت : دختر
دد : حیوانِ درنده
در : اول ، دروازه ، مروارید
در زمان : درجا، همان‌لحظه
در شگفت ماندن : شگفت‌زده شدن
درخشان : پرفروغ
درخور : شایسته
درست : سالم
درست بودن : اثبات‌شده و مسلم بودن
درسرای : در
درشت : سخت، ناهموار
درشتاب : به‌شتاب، تند
درفش : پرچم
درکشیدن : کشیدن ، نوشیدن
درنشاختن : نشاندن، نصب کردن
درنهان : پنهان
درود : سلام
درویش : بی‌چیز، بی‌نوا
دریغ : افسوس
دز : بخشِ درونیِ شهر ، دژ، قلعه
دژخیم : بدخو، دشمن
دژم : خشمگین، مترصد
دستان : نیرنگ، حیله
دستگاه : توانایی، تسلط، پیروزی
دشتِ دلیران : سرزمینِ اعراب
دشخوار : متضادِ خوار؛ سخت
دگر : دوماً، موضوعِ دوم
دگرروز : روزِ بعد
دل : دل‌وجرئت
دل تنگ شدن : غمگین شدن
دل خیره گشتن : شگفت‌زده شدن
دمان : شتابان
دمب : دم؛ بخشِ پشتیِ سپاه
دو روی : دو سوی جنگ
دوده : دودمان، خاندان
دوش : دیشب
دیبا : حریر، ابریشم
دیدار : رخسار؛ و نیز چشم یا دیدن
دیدن : با چشم دیدن، و بعدتر صلاح کردن
دیده : چشم
دیده با خون برآمیختند : چشم را پر اشک کردند،
دیده‌گاه : مقرِ دیده‌بانی
دیده‌گه : مقرّ دیده‌بانی
دیرینه : قدیمی
دینار : سکه‌ی طلا
دیهیم : تاج؛ شاهنشهی
دیهیم‌جوی : تاج‌خواه، شاهزاده
راد : بزرگ
رادمرد : بخشنده
رامشگر : خواننده یا نوازنده
راندن : تاختن؛ رفتن، بردن
راه : چاره، و در بیتِ بعد مسیر
راه کوفتن : راه را زیرِ پا گذاشتن، رفتن
رای : تصمیم ، خِرد
رای زدن : مشورت کردن
رخ : گونه
رخ نهادن : روی نهادن؛ رفتن
رخساره زرد : پریشان
رخشان : درخشان، شفاف
رخشنده : درخشان، تابان
رد : بزرگ
رزم : جنگ
رزم آزمودن : جنگیدن
رزم جستن : جنگ‌خواهی
رزمساز : جنگی، آماده‌ی جنگ
رزمگاه : میدانِ جنگ
رسم‌ِ سپاهی : آیینِ جنگ و لشکرکشی
رشته‌تاهی : یک رشته
رفتن : در این‌جا یعنی آمدن
رمه : گلّه؛ کنایه از مردُم
رنگ‌وبوی : عطر و طراوت
روان : جان ، روانه
روان‌ریگ : ریگِ رونده
رود : نغمه، ترانه، ساز یا مشخصاً سازِ عود
روزِ بسیچ : هنگامه‌ی سختی و جنگ
روز : روزگار
روز چند : چند روزی
روزی : درآمد
روشندل : بیدار، هشیار، زرنگ
روشن‌روان : هشیار
روی نهادن : رفتن
رها : رهایی
رهنما : راهنما، مایه‌ی کار
ریگ : بیابان
ریمن : اهریمن
ز : به‌خاطرِ
زار : به‌زاری
زبهرِ نثار : برای هدیه، شایسته‌ی هدیه
زخم : ضربِ‌شست، نیرو
زر : طلا
زره‌دار : زره‌پوش ، زره‌پوشیده
زرین : طلایی، کنایه از رنگارنگ
زفر : پوزه
زمانی : مدتی
زور : قدرت، جنگاوری ، نیرو، زورمندی
زهرآبدار : به‌زهرآب‌داده‌شده
زی : به‌سویِ
زیب : زیبایی ، مایه‌ی زیبایی
زین‌نشان : این‌طور
زینهار : امان
ژرف : عمیق
ژیان : خروشان
ساخته : آماده ، کوک‌کرده
ساد : ساده
ساروان : شتردار، کاروان‌دار
ساز : آمادگی، قصد
سالارِ بار : مسئولِ بار؛ تاجر
سالارِ نو : شاهِ جوان
سالار : فرمانده
سبک : فوراً، به‌آسانی
سبوی : کوزه
سپه برنشادن : سپاه به‌راه انداختن
سپهبد : فرمانده، پهلوان، سپهسالار
سپهدار : سپهسالار، فرمانده
سپهر : آسمان
سپه‌کش : فرمانده
سترگ : تنومند، قوی
ستور : چارپا
ستوه : عاصی، نگران
سخت : بلند ، محکم
سر : آغاز، شروع ، بزرگ
سر پیچیدن : نافرمانی کردن
سرا : خانه
سراپرده : خیمه، چادر ، خیمه‌گاه
سراسر : کاملاً
سراسر تو راست : کاملاً برای توست،
سرافراز : بزرگ، سربلند
سراییدن : خواندن
سرشک : اشک
سرفراز : بزرگ
سرکش : جنگجو
سروی : شاخ
سزد : شایسته است،
سست : ضعیف، زخمی
سست‌مایه : بی‌مایه
سلیح : سلاح
سنان : سرنیزه
سور : خوشی، خوش
سه‌دیگر : موضوعِ سوم، سوماً
سیم : نقره
شادان : شاد
شادکام : خوش، مست ، خوشحال
شارستان : شهر
شاهِ نو : شاهِ جوان
شاهوار : شاهانه؛ درخورِ بزرگان
شبستان : اندرونی، نشستنگاهِ زنانِ کاخ
شخ : بیابانِ خشک و بی‌آب‌وعلف
شدن : رفتن
شرم : مهربانی
شگرف : عحیب، خیره‌کننده
شگفت : شگفتی، چیزِ عجیب ، متعجب
شگفت ماندن : تعجب کردن
شگفتی : چیزِ عجیب
شنبلید : سروِ کوهی به‌رنگِ زرد
شوخ‌روی : کثیف
شولک : اسب
شهر : کشور
شهره : معروف
شیراوزن : شیرافکن؛ صفت یا اسمِ پهلوانِ بزرگ
شیرگیر : اسیر‌کننده‌ی شیرها؛ دلیر
شیرمرد : دلیر
طلایه : دیده‌بان
عبیر : ماده‌ی ترکیبیِ خوشبو
عتیب : ناز
عماری : کجاوه
عنبر : ماده‌ای خوشبو از شکمِ نهنگ
عو : صدای فریاد
عهد : پیمانِ (جنگ)
غرو : قلم؛ این‌جا کنایه از باریکی
غریدن : فریاد کردن و خروشیدن در جنگ
غریوان : فریادکشان
غلغل : جوشش، غرش
غمی : اندوهگین، خسته
غنودن : خوابیدن، استراحت کردن
فدی : فدا
فرّ شاهنشهی : شُکوهِ شاهی
فر : شُکوه
فراخ : وسیع
فراز آمدن : نزدیک شدن، رسیدن
فربی : فربه، چاق
فرخ : خجسته، همایون
فرخ‌پریچهره : پری‌رخساری خجسته
فرخنده : خجسته
فرخنده‌رای : خوش‌فکر
فرسنگ : واحدِ مسافت
فرمودن : دستور دادن
فرو ماندن : شگفت‌زده و خیره ماندن
فرود آمدن : پیاده شدن ، پایین آمدن
فروریختن : ریختن، انداختن
فروزنده : روشن‌کننده
فروغ گرفتن : ارزش داشتن؛ جلوه گرفتن
فروهشتن : آویزان کردن
فره : شُکوهِ ایزدی
فرهی : شُکوه
فریب : ناز، جادو
فزونی : اضافه
فلک : جهان
قرطاس : کاغذ
قلب : مرکزِ سپاه
قلبگاه : مرکزِ سپاه
کِشتن : رویاندن
کار : ماجرا، قصه
کار برساختن : مهیا شدن
کارجو : پیکارجو؛ جنگجو
کارزار : جنگ ، رزم
کاله : کالا
کام : آرزو، دلخواه ، هدف
کت هواست : که میل داری،
کتف : دوش، شانه
کجا : که
کرنای : سازِ بادیِ جنگ
کژباد : بادِ ناموافق و شدید
کشتمند :
کشنده : بارکش
کشیدن : رفتن، بردن ، بردن، آوردن
کف : دستِ بخشنده
کفت : کتف، شانه
کلاه : کلاه ، تاج پادشاهی
کلاه و کمر : کنایه از پادشاهی
کلنگ : نامِ پرنده‌ای‌ست،
کمر : کمربند
کمرگاه : کمر
کم‌وبیش : هرچیز
کن خواستن : انتقام جستن
کو : که او
کوپال : گرز
کوس : طبلِ بزرگِ جنگ
کوشیدن : جنگیدن
کوه تا کوه : همه‌جا
کین : کینه
کین جستن : انتقام خواستن، جنگیدن
کین گرفتن : کینه به‌دل داشتن
کینه‌ساز : جنگ‌خواه
گَرد : گردوخاک
گاه : جای نشست
گبر : لباسِ جنک
گذاشتن : باقی گذاشتن؛ خالی کردن
گذر یافتن : گذشتن، جان به‌دربردن
گذرگاه : جای عبور
گر : اگر و نیز «یا»
گران : بزرگ ، سنگین
گرانمایه : باارزش، خوب ، کاربلد
گرایدون : اگر
گرایدون : اگر
گراینده : آزموده، یا مصمم
گرد : دلیر، پهلوان ، گرد و خاک
گرداندر : دورتادور
گردن‌فراز : پرغرور
گردنکش : جنگجو
گردون : گردونه، ارابه
گرویدن : پناه بردن
گریستن : باریدن
گریغ : گریز
گزند : آسیب
گزیده : ممتاز
گسارنده : میگسار، ساقی
گش : خوش
گشاده : باز، آزاد
گشتن : رفتن
گفت : گفتار
گفتارِ تلخ : حرف‌های ناخوشایند
گفتن : حرف زدن
گفت‌وگوی : حرف‌وحدیث، نقل، غلغل
گفته : گفتار
گلنار : گلِ انار
گلیم : پارچه‌ی زمخت برای لباسِ بازرگانان
گنج : گنجینه
گنجور : مسئولِ گنجینه‌ی شاهی
گنداور : دلاور
گنده : گندیده، بدبو
گو : پهلوان
گوزبن : درختِ گردو
گوهر : جواهر
گوهران : جواهرات
گه : وقت
گیا : گیاه
گیتی : جهان
گیتی‌فروز : روشن‌کننده‌ی جهان؛ کنایه از خورشید
لشکر راندن : لشگر کشیدن، رفتن
لهراسپی : منسوب به لهراسپ
مِطرَف : جامه‌ی خز یا مطلقاً جامه
ماتم : عزا
ماچین : آن‌سوی چین
ماندن : باقی گذاشتن ، متوقف شدن ، شبیه بودن
ماهار : مهار، افسار
مایه‌ور : پرمایه، پربها
مباد : نباشد،
مدهون : چرم
مردی : مردانگی، قدرت
مرز : ناحیه
مشک و عبیر : دو ماده‌ی خوشبو که نامه را با آن‌ها معطر می‌کرده‌اند،
مشکبوی : خوشبو
مگر : باشد که
ملاح : ناخدا، دریانورد
منزل : جایگاه، جای استراحت، جا
منسوج : پارچه
موبد : خردمند
مور : مورچه
مولیدن : درنگ کردن
مویه : زاری ، سوگ، ناله
مهتر : بزرگ ، بزرگ‌تر
میگسار : ساقی یا نوشنده‌ی می
میمنه : سمتِ راستِ سپاه
مینو : بهشت
ناباکدار : بی‌باک
ناپارسا : بی‌دین، بدطینت
ناسازگار : ناساز، ناموافق
ناله : صدا
نامِ بخش‌های سپاه چنین است :
نامبردار : معروف، بزرگ
نامجوی : نامخواه، بزرگ
نامور : بزرگ، گرانقدر پرمایه ، مشهور، اصیل، معروف،
ناموربارگی : اسبِ بزرگ و معروف
نامورباره : اسبِ اصیل
نایِ رویین : شیپور از جنسِ روی/فلز
نای : شیپور
نبید : شراب
نخچیر : شکار
نراژدها : اژدهای تنومند
نره‌شیر : شیرِ قوی و تنومند
نزد : نزدیک، پیش
نزدیک : نزد
نژند : مستمند، پریشان، خوار
نشاید ستد : نمی‌توان ستاند/گرفت،
نعره برداشتن : فریاد زدن
نغز : خوش، نیکو
نگاه کردن : بررسی کردن
نگر : دقت کن،
نگوسار : سرنگون، واژگون
نگون : سرنگون، برعکس
نگهدار : مراقب
نماز : سجده، عبادت
نماز بردن : به‌خاک افتادن به‌نشانِ احترام؛ سجده کردن
نمودن : نشان دادن
نوان : نالان
نوبهار : تروتازه؛ پرطراوت
نهان : راز
نهفت : درون
نهیب : آسیب؛ کنایه از داغداریِ نرگس
نیا : پدربزرگ
نیاز : آرزو، خواهش
نیام : غلاف
نیایش : دعا
نیران : غیرِ ایران
نیز : اصلاً
نیزه‌ور : صاحبِ نیزه؛ جنگجو
نیک‌بخت : بختِ خوش ، خوش‌بخت
نیکخو : خوشخو
نیکخواه : طرفدار، دعاگو
وشی : پارچه‌ی ابریشمِ سرخ؛ رنگارنگ
وگر : یا
ویله : فریاد
هامون : دشت
هرگز : اصلاً
هزبر : شیر
هم : همچنان
همان : همچنین، همینطور
هم‌اندرزمان : درهمان‌زمان، درجا
هم‌اندرشتاب : سریع
همچنان : به‌همین‌شکل
همنبرد : حریف
همه : همگی، سراسر، کاملاً
همی‌رفت : می‌رفت،
هند : هستند،
هنر : هنرِ جنگ و نیز کاربلدی و هشیاری
هور : خورشید
هوش : جان
هیچ : هیچ‌چیز، اصلاً
هیون : شتر، چارپا
یاد کردن : حرف پیش کشیدن، حرف زدن
یاره : دستبند، بازوبند
یازیدن : دراز کردن
یال : گردن
یزدان : خدا
یک زمان : زمانی، مدتی
یک یک بخوان : با جزئیات بگو،
یکسر : کاملاً، بادقت
یکسره : همگی ، کاملاً
یکی : موضوعِ یکم، اول
یل : دلیر، پهلوان ، جوانمرد،