نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : ستاباد اردشیر
نام فعلی مکان جغرافیایی : نامعلوم
نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه:
شرح مکان جغرافیایی:
ستاباد اردشیر یکی از شش شهر یا شارستانی بوده که اردشیر ساسانی بنا کرده است این شهرها عبارت بوده اند از خره اردشیر، اورمزد اردشیر، رام اردشیر، برکه اردشیر، شهری در بوم میشان و ستاباد شاه اردشیر در حاشیه رود فرات:
به گیتی مرا شارستانست شش هوا خوش گسار و به زیر آب خوش
دو بر بوم میشان و رود فرات پر از چشمه و چارپای و نبات
که خوانی ستاباد شاه اردشیر چن از من سخن بشنوی یاد گیر
در ترجمۀ بنداری که هم خالقی آن را آورده و هم مسکو دربارۀ ابیات مربوط به شهر ستاآباد آمده است و مدینتان عِندَ میسان و الفرات والسادسه مدینه اخرى و هی على غربی المدائن على ما قال غیر صاحب الکتاب که یعنی دو شهر در میسان و فرات و ششمین بنا بر گفته دیگران شهر دیگری است در ناحیه غربی مداین.
آقای امید سالار مصحح و شارح این دفتر شاهنامه در متن «سناباد…» آورده، اما گویا آقای خالقی بعداً آن را به «ستاباد، تغییر داده و امید سالار دیگر بار آن را در متن همچنان سناباد ضبط کرده و به همین صورت چاپ شده است. با این همه در توضیحات آمده است که ستاباد به سناباد تصحیح شود» (؟) بعد هم افزوده که این قریه ای بوده است نزدیک مشهد در یک میلی طوس…
اما خالقی در افزوده های خود بر توضیحات امید سالار یادآور شده که ستاباد با سناباد در نزدیکی طوس ارتباطی ندارد، بلکه شهری بود در سواد «سورستان» که آن را کرخ میسان نیز می نامیدند در الأخبار الطوال مجمل التواریخ و نهایه الارب به گونۀ استاد اردشیر آمده است.
البته حق با آقای دکتر خالقی است که شهری در کنار رود فرات نمیتواند همان قریه سناباد که هسته شهر مشهد کنونی است در یک میلی (۱۶۰۰ متری) طوس بوده باشد. هم از شاهنامه و هم از ترجمه بنداری چنین بر می آید که شهر کنار رود فرات شهری در بوم میشان نبوده، بلکه شهری بوده است با «ستاباد شاه اردشیر» نام.
بنابراین توضیحات آقای دکتر خالقی هم خالی از اشکال نیست. چنان که خود ایشان هم یادآور شده اند گزارش دیگر منابع از این شش شهر ساخته اردشیر پریشان و ناهمگون است. مثلاً ثعالبی مرغنی این شهرها را چنین برشمرده است ارد شیرخره و جور به فارس و بادغیس به خراسان و بهمن اردشیر و رام اردشیر در نزدیکی های بصره و استرآباد که کرخ میسان از قراء کرانه دجله است». حال آن که شاهنامه گوید این شش شهر عبارت بودند از خره اردشیر، اورمزد اردشیر، رام اردشیر، برکه اردشیر و دو شهر دیگر نیز یکی بوم میشان و دیگری بر رود فرات بوده اند که آن را ستاباد شاه اردشیر خوانند.
پس ستاباد اردشیر همان شهری نبوده که اردشیر در بوم میشان ساخته بلکه شهر واقع در بوم میشان ظاهراً کرخ نام داشته است. بوم میشان و شهر کنار رود فرات را ستاباد اردشیر می نامیده اند و به قول بنداری در غرب مداین قرار داشته است. اما اینک هیچ خبر و اثری از چنین شهری در سواحل رود فرات نیست.