دستنویس کتابخانۀ بریتانیا در لندن
عنوان: دستنویس کتابخانۀ بریتانیا در لندن
نشانی: به نشان Add. 21103
تاریخ نگارش: محرم ۶۷۵ هجری قمری – ژوئن/ ژوییه ۱۲۷۶ میلادی
خط نویس: ناشناس
محل نگارش: نامعلوم
تعداد صفحه‌ها: ۲۹۷ برگ
تعداد نگاره ها: بدون تصویر
چینش صفحه‌ها: صفحه ها در شش ستون و ۲۹ سطر هر صفحه بدون سرنویس ۸۷ بیت دارد.
نوع خط: ۲۲صفحه به خط نو و نستعلیق مابقی به خط نسخ
اندازه: مشخص نشده
توضیحات اثر:
پنج صفحۀ مقدمۀ منثور و هشت صفحه دنبالۀ آن از داستان سیاوش و یک صفحه پایان کتاب، یعنی جمعاَ ۲۲ صفحۀ آن به خط نو و نستعلیق است و بقیه به خط نسخ. بخشی که به خط نستعلیق است با شتاب و بی‌سلیقگی نوشته شده است و بیشتر صفحات بدون جدول بندی است و کاتب با ولنگاری مصرع‌ها را کوتاه و بلند نوشته و فاصلۀ میان بیت‌ها را یکسان نداشته است و بر خلاف بخش اصلی که به ندرت به تصحیحاتی در بالای واژه‌ها و کنارۀ صفحات بر می خوریم، این صفحات نو پر است از تصحیحات و افزوده‌ها. و اما همین بخش نو به خط نستعلیق نیز، به گمان نگارندهف دو خط است، یعنی پنج صفحۀ مقدمۀ منثور به خطی نوتر و زشت‌تر است و هفده صحفۀ بقیه به خطی دیگر و آنچه پس از مقدمۀ منثور در آغاز متن اصلی کتاب، یعنی در دیباچه و داستان های گیومرت و هوشنگ و طهورت و جمشید، در بالای بیت‌ها و کنار صفحات افزوده اند به همان خط مقدمۀ منثور است.
مقدمۀ منثور آن چنین آغاز می گردد: «سپاس و آفرین خدایرا که این جهان و آن جهان آفرید. بندگان را اندر جهان پدیدارکرد…». این همان مقدمۀ کهن است. ولی پایان آن به افسانۀ محمود و فردوسی و هجونامه می‌انجامد. صفحۀ نخستین متن اصلی، یعنی آغاز دیباچه، دارای سرلوح است با عبارت «هذا کتاب شاهنامه من کلام حکیم ابی‌القاسم فردوسی الطوسی رحمه‌الله تعالی».
صفحات در شش ستون و ۲۹ سطر جدول بندی شده اند. هر صفحه بدون سرنویس دارای ۸۷ بیت است. خط کهن، یعنی خط اصلی با این بیت در داستان جمشید آغاز می گردد:
به چنگ آمدش چند گونه گهر چو یاقوت و بیجاده و سیم و زر
تاریخ ختم شاهنامه در این دستنویس سال چهارصد هجری قمری است و پایان صفحۀ آخر کتاب چنین است:
سرآمد کنون قصۀ یزدگرد به ماه سفندارمد روز ارد
زهجرت شده پنج هشتاد بار بنام جهان داور کردگار
چو این نامور نامه آمد ببن ز من روی کشور شود پر سخن
از آن پس نمیرم‌که من زنده ام که تخم سخن من پراکنده ام
هرآن‌کس‌که‌داردهش‌ورای‌و دین پس از مرگ بر من کند آفرین
کتبت من النسخه فی محرم سنه خمس و سبعین و ستمایه. کذا فی منقول عنه سنه ۶۷۵٫
در آغاز این دستنویس یک نفر به خط نستعلیق شکسته و خوش بیت‌هایی نوشته:
دوستی با مردم دانا نکوست دشمن دانا به از نادان دوست (الخ)
در میان آن بیت‌ها به همان خط تاریخ دهم دی الحجه ۱۲۵۳ گذاشته است. در همین صفحه در بالای به انگلیسی نوشته است:
Obtained it about ۱۸۴۸ at Shiraz from a Parsee who brought it from Yezdmy request. H.S. at
سال ۱۸۴۸ میلادی برابر با سال ۱۲۶۴ هجری قمری (سال جلوس ناصرالدین شاه قاجار) که یازده سال پس از تاریخ پیشین، یعنی سال ۱۲۵۳ است. بدین ترتیب تا ۱۳۷ سال پیش در ایران بوده و در آغاز سلطنت ناصر‌الدین‌شاه از ایران خارج شده است.