حال دوباره سر داستانمان برویم . بهرام وقتی به شهر ترکان رسید بزرگان به استقبالش رفتند وقتی نزد خاقان رفت و کُرنش کرد خاقان او را بوسید و از جنگش با شاه پرسید و با ایزدگشسپ و یلان سینه هم حال و احوال کرد . بهرام بر تخت سیمین نشست و دست خاقان را در دست گرفت و گفت : تو میدانی که از خسرو کسی در جهان ایمن نیست بنابراین اگر مرا در اینجا بپذیری که در خدمتت هستم و اگر موجبات رنجت را فراهم میکنم به هندوستان میروم .خاقان گفت : تو مانند فرزندم هستی و به خداوند قسم که تا زنده ام همراهت هستم . پس دو ایوان بیاراست و جامه پوشیدنی و خوردنی و دینار و گوهرشاهوار در اختیارش گذاشت و همیشه در مجالس و در شکار و چوگان همراه خاقان بود . نامداری به نام مقاتوره هر سحرگاه نزد خاقان می آمد و هزار دینار میگرفت . بهرام مدتی متعجب بود و سپس علت را پرسید.
خاقان گفت : چون در سپاه سرشناس است اگر به او ندهم سپاه را به هم ریخته و متشنج می کند . بهرام گفت : ای شاه تو او را بر خود چیره کردی . اگر اجازه دهی میتوانم تو را از شر او برهانم . خاقان پذیرفت . بهرام گفت : فردا سحرگاه مقاتوره که آمد به او نخند و پاسخش را نده . صبح فردا مقاتوره آمد اما خاقان اعتنایی نکرد .مقاتوره خشمگین شد و پرسید : چرا امروز بی اعتنایی میکنی ؟ همانا این بهرام پارسی تو را برانگیخته است . بهرام گفت : دیگر نمیگذارم تو هر صبح بیایی و گنج او را بر باد دهی . مقاتوره عصبانی شد و تیر خدنگی از ترکش درآورد و به بهرام گفت : این نشان من است فردا که می آیی مراقب پیکان من باش . بهرام خروشید و پیکان پولادی به او داد و گفت: این را از من یادگار داشته باش تا کی به کارت آید .
روز بعد وقتی سپیده زد مقاتوره خفتان پوشید و بهرام هم جوشن خود را به تن کرد و جایی را در دشت برگزیدند و با هم به جنگ برخاستند . ابتدا مقاتوره به کمرگاه بهرام تیری زد که جوشنش پاره نشد و اثری نکرد . مقاتوره فکر کرد که او را کشته است . بهرام گفت : مرا نکشتی ، کجا میروی ؟ سپس بهرام تیری به او زد که او را بر زمین انداخت . مقاتوره که ضربه سختی خورده بود دو پایش را به زین بست تا بتواند روی اسب بماند اما خیلی حالش بد بود . بهرام به خاقان گفت : او احتیاج به گورکن دارد . خاقان گفت : اما او زنده است. بهرام گفت : او روی اسب مرده است . خاقان سواری فرستاد و او خبر آورد که مقاتوره مرده است . خاقان شاد شد و از شادی کلاهش را به هوا انداخت و سلاح و درم و دینار و اسب و غلام و زیور و گوهرشاهوار و تاج شاهی و ابزارهای جنگی به بهرام هدیه کرد .
در سرزمین چین حیوانی بزرگتر از اسب با دو یال سیاه بود که تنش زرد و گوش و دهانش سیاه بود و او را شیرکپی مینامیدند . خاقان دختری چون ماه با دو زلف سیاه و لب لعل و بینی چون قلم سیمین و لبانی چون بیجاده و چشمانی چون نرگس هراسان داشت . پدرومادر خیلی مراقب او بودند . روزی که خاقان برای شکار رفته بود و خاتون هم در کاخ به کارهایش مشغول بود ، دختر با همراهانش در مرغزار آمد و شیرکپی او را دید و در یک دم او را بلعید . وقتی خاقان و خاتون شنیدند عزادار شدند و هر سال در مرگش گریان بودند . خیلیها سعی کردند شیرکپی را بکشند اما نتوانستند.
روزی خاتون بهرام را دید و از اطرافیان پرسید او کیست ؟ گفتند : او چندی در ایران شهریار بود و او را بهرام گرد مینامند و حالا در خدمت خاقان است . روزی خاقان جشنی برپا کرد و بهرام را هم دعوت کرد . خاتون نزد بهرام رفت و او را ستود و گفت : میتوانم خواسته ای از شما داشته باشم ؟ بهرام گفت :فرمان دهید .خاتون گفت: مرغزاری اینجاست که جوانان در بهار آنجا جشن میگیرند .بالای آن مرغزار کوهی است که حیوانی چون اژدها آنجاست که زندگی را بر همه حرام کرده است و او شیرکپی است و آن حیوان دخترم را بلعید . سواران جنگی زیادی به او تاختند اما یا فراری شدند یا کشته شدند . بهرام گفت : فردا صبحگاه آنجا میروم و کارش را میسازم .
روز بعد بهرام با کمند و کمان و سه چوبه تیر به نخچیرگاه رفت و به یارانش دستور داد تا بازگردند . شیرکپی به چشمه آمد و در آب غلطید و بیرون آمد وقتی چشمش به بهرام افتاد چنگ و دندان نشان داد و جلو آمد . بهرام تیری به تن حیوان زد و تیر دوم را به سرش زد و تیر سوم را به چنگ او زد و تیرچهارم بر میان حیوان خورد و خون جاری شد سپس بهرام نت اژدها را با شمشیر دو نیم کرد و سرش را هم جدا نمود . خاقان و خاتون از این اتفاق شاد شدند و به بهرام آفرین گفتند و زر و گوهر فراوانی به او پاداش دادند از جمله صد کیسه درم و گنج و همان مقدار برده و جامه و همچنین خاقان دخترش را به عقد بهرام درآورد .
خبرهای بهرام به خسروپرویز میرسید . شاه با بزرگان مشورت کرد و به خاقان نامه نوشت : نخست آفرین خدا را به جا آورد و سپس گفت : بهرام چوبینه بنده ناسپاس ماست که پدرم شاه جهان او را بالا کشید ولی او بدکرداری نمود و هیچکس او را نپذیرفت تا اینکه به نزد تو آمد و تو او را پذیرفتی و مقام دادی . آیا فراموش کردی که با تو چه رفتاری داشت ؟ آیا تازیانه اش را فراموش کردی ؟ اگر این بنده را دست و پا بسته بفرستی من راضی میشوم وگرنه سپاهم را به توران میفرستم و روز روشن را برایت چون شب سیاه میکنم .وقتی نامه خسرو به خاقان رسید خاقان به فرستاده گفت که فردا پاسخ نامه را میدهم . روز بعد که فرستاده آمد خاقان دبیر را آورد و با قلم و مشک بر حریر چینی پاسخ را نوشت . ابتدا سلام و درود بر کردگار جهان و سپس نوشت : نامه را خواندم . اینگونه سخن گفتن زیبنده خاندان شما نیست .چین و توران و هیتال همه از آن من است اگر من با بهرام همراه شوم تو را شکست میدهیم . من جز از یزدان از کسی نمیترسم . اگر کمی خرد داشتی شاید بزرگی می یافتی. سپس بر آن نامه مهر زد و به فرستاده سپرد .
وقتی نامه به خسرو رسید مضطرب شد و ایرانیان را فراخواند و به مشورت پرداخت. ایرانیان گفتند : بهتر است با پیرخردمند مشورت کنی و عجله به خرج ندهی . نیک آن است که پیرخردمندی را برگزینی و نزد بهرام بفرستی تا داستان بهرام را از روز اول تا کنون بازگوید و او را به راه آورد اگر کار یکماهه انجام نشد حتی یکسال هم طول بکشد مهم نیست زیرا بهرام داماد خاقان است و نمیتوان به راحتی به او بد گفت و باید با سیاست جلو رفت . از آنسو وقتی بهرام از جریان نامه خسرو به خاقان باخبر شد نزد خاقان آمد و گفت : اگر بخواهی با سپاهی از چین به جنگ او رویم و ایران و روم را از آن تو کنیم و سر خسرو را بریده و تخم ساسانیان را از بن میکنیم . خاقان به فکر فرو رفت و افراد پیر و خردمند را فراخواند و نظر آنان را خواست . آنها گفتند : این کاری بس دشوار است اما اگر بهرام فرمانده سپاه باشد چون در ایران دوستدارانی دارد اگر شما هم پشتیبانی کنید شاید این کار انجام شود .
بنابراین خاقان دو تن از پهلوانان به نامهای چینوی و زنگوی را برگزید و به آنها گفت : هشیار باشید و همیشه در هنگام شادی و خشم چشم به بهرام داشته باشید پس سپاهی دلاور به آنها سپرد . وقتی به خسرو خبر بیرون آمدن سپاه توسط بهرام به ایران رسید . خرادبرزین را صداکرد و گنجینه ای از گوهرهای گرانبها به او داد و گفت : تو به مسائل ایران و توران دانا هستی و به زبانها هم آشنایی داری پس نزد خاقان برو و او را به راه بیاور . وقتی خرادبرزین نزد خاقان رفت ابتدا هدایا را داد و سپس نخست آفرین کردگار را به جا آورد سپس از پادشاه ایران یاد نمود و از جم و طهمورث و کیقباد و کیخسرو و رستم نامدار و اسفندیار و سپس گفت: شاه ایران از زمان شاهان گذشته خویش توست .
خاقان از چرب زبانی او خوشش آمد و جایی برای پذیرایی او در قصر در نظر گرفت و او در سر سفره و شکار و بزم همیشه نزد خاقان بود . روزی که خاقان را تنها یافت ، گفت : بهرام بدسرشت است و از اهریمن هم بدتر است . او هرمزد تاجدار را پایین کشید . اگرچه روابطش با تو خوب است و بالاخره پیمان شکنی می کند . اگر او را نزد شاه ایران بفرستی همه چین و ایران از آن تو میشود . خاقان ناراحت شد و گفت : این حرفها را نزن که آبروی خودت را میبری . من بداندیش و پیمان شکن نیستم . خراد گفت : برای تو دوستی با شاه ایران بهتر از چوبینه است . شاه فامیل دیرینه توست . خاقان گفت : اگر قیصر زیر پیمان خود با خسرو زد ، آنوقت من هم زیر پیمان خود با بهرام میزنم . من هم مانند خسرو هزاران بنده دارم و بهرام جنگجو داماد من است .
خرادبرزین از خاقان ناامید شد و به یاد خاتون افتاد پس نزد بزرگی که رئیس سرای خاتون بود ، رفت و از او کمک خواست تا بتواند خاتون را ببیند . آن مرد گفت : او کاری نمیتواند بکند زیرا بهرام داماد اوست .خرادبرزین ناامید شد . ترکی به نام قلون را یافت که فامیل مقاتوره بود و کینه بهرام را به دل داشت و او را نفرین میکرد . خراد او را فراخواند و درم و دینار و پوشش و خوردنی فراوانی به او داد و با او حشر و نشر کرد و هرگاه نزد خاقان میرفت دیگر سخنی از بهرام نمی گفت . در همین زمان دختر خاقان بیمار شد و رئیس سرای خاتون به او گفت : اگر از پزشکی چیزی میدانی بیا و کمک کن ولی خود را معرفی نکن . پس خراد برزین نزد بیمار رفت و دستور داد آب انار و کاسنی به او بدهند . بعد از هفت روز دختر سلامتی یافت .خاتون دینار و جامه زربفت بیاورد و گفت : هرچه میخواهی بگو . خراد برزین گفت :روزی که چیزی خواستم نزد شما می آیم ولی به دینار و درم احتیاج ندارم .
از آنسو بهرام با سپاه رفت تا به مرو رسید بعد از آن خاقان دستور داد هرکس بدون مهر ما به ایران برود او را به دو نیم میکنم . خرادبرزین سه ماه نزد خاقان ماند و روزی به قلون گفت : تو تا قبل از این خوراکت نان جو و ارزن بود و پوستین میپوشیدی اما حالا نان و بره میخوری و جامه های گران به تن داری . من کاری با تو دارم ، مهر خاقان را میستانم و تو با آن به ایران نزد بهرام برو . همان پوستین سیاه را بپوش و چاقو را مخفی کن وقتی نزد بهرام رسیدی بگو که پیامی از دختر خاتون داری و وقتی نزدیک چوبینه رسیدی بگو دختر خاتون گفته که رازی را پنهان به تو میگویم وقتی تنها شدید سپس جلو برو و کارد را بر او بزن و تا نافش را ببر . هرکس که آگاه شود یا سوی اسب میرود یا سوی گنج و کسی برای کشتن تو نمی آید اگر هم کشته شوی جهاندیده هستی و در ثانی کینه خود را در قبال قتل مقاتوره گرفته ای اما مطمئن باش کسی با تو کاری ندارد و بعد از آن هم میتوانی نزد خسرو پرویز بروی . شاه تو را بی نیاز میکند و شهری را به تو میدهد . قلون هم پذیرفت .
خراد نزد خاتون رفت و گفت : اکنون چیزی از شما میخواهم و آن مهر خاقان است . خاتون گفت : شاه مست و خواب است پس گل مهر بده تا بر نگینش بزنم و چنین کرد و خراد هم گل مهر را به قلون داد و او به راه افتاد تا به مرو رسید و به در خانه بهرام رفت و در زد و گفت: من از طرف دختر خاقان که آبستن و بیمار است پیامی برای بهرام دارم . غلام نزد بهرام رفت و گفت : کسی آمده است و پیامی از دختر خاقان دارد. پس بهرام گفت : نامه اش را بیاور اما قلون گفت : پیام محرمانه است بنابراین او به نزد بهرام رفت و به بهانه اینکه پیام را در گوش بهرام بگوید به او کارد زد .
بهرام فریاد زد و همه به نزد او آمدند پس گفت : او را بگیرید و بفهمید از طرف چه کسی آمده است . پس همه بر سر او ریختند و کتکش زدند اما او لب باز نکرد . از آنسو خون زیادی از بهرام رفته بود و خواهرش مویه کنان در کنارش بود و میگفت : به سخنان من گوش نکردی . بهرام مجروح و خسته گفت : ای خواهر پاک من پندهایت بر من کارگر نبود . بزرگتر از جمشید که نبودم . او با گفتار دیوان به بیراهه رفت . سرنوشت کاووس کی را هم شنیده ای که دیوان با او چه کردند . مراهم دیو به بیراهه کشید . پشیمانم و امیدوارم که خدا مرا ببخشد . تقدیر من چنین بود و حالا رفتنی هستم . سپس به یلان سینه گفت : سپاه را به تو می سپارم ، در هر کار با خواهرم مشورت کن . همه پیش خسرو روید و از در اطاعت او درآیید . از طرف من به گردوی سلام برسان . شنیده ام خرادبرزین در چین است ، انتقام مرا از او بگیرید و مرا در ایران دفن کنید . من کارهای زیادی برای خاقان کردم ولی این پاداش من نبود که چنین دیوی را بر من بفرستد . دستور داد تا نامه ای به خاقان بنویسند که بهرام مرد پس بازماندگان را در امان نگهدار که او با تو هرگز بدی نکرد و همیشه راستی به خرج داد . سپس خواهرش را بوسید و جان داد.
همی بر خروشید خواهر به درد – سخنهای او یک به یک یاد کرد
دیبا بر او پوشاندند و کافور زدند و در تابوت سیمین نهادند .
چنین است کار سرای سپنج – چو دانی که ایدر نمانی مرنج
وقتی نامه بهرام و خبر مرگ او به خاقان رسید ، دردمند شد و از دیده خون فروریخت و در جستجوی گناهکار می گشت و بالاخره فهمید که کار خراد برزین است . قلون در توران دو فرزند و چندین فامیل داشت . دو فرزندش را آتش زدند و اموالش را تصرف کردند . اما خرادبرزین را پیدا نکردند و سپس نوبت به کشتن خاتون رسید . چندی توران در سوگ بهرام بود .وقتی خرادبرزین به نزد خسرو رسید هرچه اتفاق افتاده بود را تعریف کرد . خسرو خیلی شاد شد و به درویشان کمک کرد پس به همه شاهان و قیصر نامه نوشتند که خداوند چه بلایی به سر بهرام آورد . یک هفته جشن گرفتند و دهان خرادبرزین را پر از گوهر شاهانه کرد و صدهزار دینار به او داد .از آنسو خاقان برادر خود را به مرو فرستاد تا نزد خویشان بهرام رود و به آنها بگوید که خاقان هم سوگوار بهرام است . سپس نامه ای جداگانه به گردیه نوشت و از او خواستگاری کرد . برادر خاقان به مرو رفت و پیام خاقان را داد . گردیه گفت : نامه را خواندم و از خاقان سپاسگذارم اما من اکنون سوگوارم و بعد از چهار ماه وقتی سوگ تمام شد گوش به فرمان خاقان خواهم بود . من خودم روی به ایران رفتن ندارم . حالا شما بروید و پیام مرا به خاقان بدهید .
پس از آن گردیه با نامداران خود به مشورت پرداخت و گفت : خاقان خواستگار من شده است . بر او عیب نمی گیرم چون شاه توران است . اما بهرام مرا بیست سال بی پدر بزرگ کرد و اگر کسی مرا از او خواستگاری میکرد ، عصبانی میشد . البته شاه توران مرد کمی نیست اما پیوند ایرانی و ترک جز غم و رنج عاقبتی ندارد . دیدید که سیاوش از دست افراسیاب چه بر سرش آمد ؟ من نامه ای به گردوی مینویسم تا درباره ما با شاه صحبت کند .بزرگان گفتند : بانو تو هستی و از هر مرد خردمندی هوشیارتری و ما گوش به فرمانت هستیم . سپس گردیه به سپاهیان گفت : من قصد رفتن به درگاه شاه ایران را دارم . شما میتوانید بازگردید یا همراه من بیایید . همه پذیرفتند و بدینسان شبانه حرکت کردند . چندتن از لشگریان به سوی خاقان فرار کردند و خبر آوردند که گردیه گریخت . برادر خاقان به او خبر داد .
از این ننگ تا جاودان بر درت – بخندد همی لشگر و کشورت
خاقان عصبانی شد و گفت : بشتاب و سپاه را آماده کن تا جلوی آنها را بگیری و وقتی به آنها رسیدی تندی مکن و با زبان خوش آنها را به راه بیاور اگر نپذیرفتند با آنها بجنگ و همه را بکش . چهار روز بعد لشگر خاقان به فرماندهی برادرش نزد گردیه و سپاهش رسیدند . گردیه لباس جنگی برادر را به تن کرد و بر اسب نشست و دو لشگر در برابر هم صف کشیدند . طورگ جلو آمد و گفت : آن پاک زن کجاست ؟ میخواهم با او حرف بزنم ( زیرا گردیه را در لباس جنگ نشناخت ) گردیه خود را معرفی کرد و طورگ متعجب شد و گفت : تو یادگار بهرام هستی و خاقان تو را برگزیده است . گردیه به او گفت : بهتر است به سویی برویم و صحبت کنیم . طورگ پذیرفت . گردیه گفت : بهرام را دیده بودی ؟ او هم پدر و هم مادرم بود و حالا مرده است . اکنون من تو را آزمایش میکنم و با تو میجنگم . پس اسب را تازاند و نیزه ای بر کمربند او زد و او را به زمین کوبید و زیر طورگ جوی خون روان شد . یلان سینه هم با سپاهش جنگ را آغاز کرد و همه لشگر چین را در هم کوبید . وقتی گردیه پیروز شد به سوی ایران آمد و روز چهارم به آموی رسید و چندی آنجا ماند و نامه ای به برادرش گردوی نوشت و خواست تا او نزد شاه وساطت کند و بگوید که لشگرش چگونه دمار از روزگار لشگر چین درآوردند و گفت : بسیاری از نامداران و جنگ آوران با من هستند و نباید گزندی به آنان برسد . من در آموی منتظر پاسخت هستم .
بعد از آنکه خیال خسرو از بهرام راحت شد روزی به وزیرش گفت : هر وقت قاتل پدرم که خویش من است از جلوی من میگذرد ناراحت میشوم . آن شب را به میخوارگی گذراند و روز بعد بندوی را به بند کشید و دستور داد تا دست و پایش را ببرند و او جان داد . پس از آن کسی را به خراسان فرستاد و پیغام داد تا گستهم سریع با لشگر به نزد او بیاید . گستهم به راه افتاد تا از ساری و آمل به گرگان رسید و شبی شنید که شاه برادرش بندوی را کشته است .ناراحت شد و خاک بر سر ریخت و فهمید که او را به کینه پدر کشته است . سپاه را به بیشه نارون کشاند و در هر سو مردم بیکار و محتاج نان به او میگرویدند تا اینکه به سپاه گردیه رسید و به نزدش رفت و در مرگ بهرام تاسف خورد و از مرگ بندوی گفت و گریست و گفت : کسی که به برادر مادرش رحم نکند چه امیدی است که به شما رحم کند ؟ بهتر است که با هم متحد شویم . همه بزرگان سخنان او را پذیرفتند و گردیه هم سست شد . گستهم به یلان سینه گفت : بهتر است این زن ، شوهر کند.
من خواهان او هستم . یلان سینه با گردیه صحبت کرد و گفت : او گستهم یل ، دایی شاه و توانگر است خوب است خواستگاری او را بپذیری . گردیه پذیرفت و با گستهم ازدواج کرد .وقتی گردوی و خسرو از ازدواج گردیه و گستهم آگاه شدند بسیار برآشفتند و قرار شد که شاه نامه ای به گردیه نویسد و بگوید : اگر تو با ما همراه شوی در نزد من مقرب خواهی شد و من با تو ازدواج خواهم کرد و به سپاهیانت هم امان میدهم . گردوی هم نامه نوشت و گفت : کار بهرام دودمان ما را بدنام کرد ، وقتی همسرم نزد تو آمد به سخنانش گوش کن و نامه خسرو را بخوان و عمل نما . پس نامه ها را همسر گردوی برای گردیه برد و وقتی گردیه نامه را خواند با پنج تن از همراهان مشورت کرد و تصمیم گرفتند که شبانه بر سر گستهم بریزند و او را بکشند . گردیه شبانه خفتان پوشید و همه ایرانیان را صدا کرد و امان نامه شاه را به آنها نشان داد و همه به او آفرین گفتند .
گردیه نامه ای به شاه نوشت و گفت : دستور شما انجام شد حال در انتظار فرمان شما هستم . وقتی نامه به خسرو رسید شاد گشت و گردیه را به درگاه خود دعوت کرد و شاه نیز او را به همسری برگزید و طبق آئین او را از برادرش خواستگاری کرد و با او ازدواج نمود . دو هفته بعد شاه از گردیه خواست تا درباره جنگ با خاقان سخن گوید و تعریف کند که چگونه لباس رزم پوشید و جنگید . گردیه لباس رزم و کلاهخود و خفتان خواست و نیزه بر زمین نهاد و سوار بر اسب شد و شروع به تاخت کرد و کشتن طورگ را شرح داد. شیرین گفت : ای شهریار به او آلت جنگ نده ممکن است به کینخواهی برادر بلایی بر سرت بیاورد . شاه خندید و گفت : او دوستدار من است . شاه گفت : حال ببینم با می نوشی چگونه ای ؟ گردیه به یک دم جام می را سرکشید . شاه تعجب کرد و گفت : ای ماه چهار سالار من که نگهبان من هستند و هرکدام دوازده هزار سوار جنگی دارند و دوازده هزار کنیزان که در قصر هستند از این پس در اختیار تو هستند . گردیه شاد شد و تعظیم کرد .شبی خسرو با موبدان و بزرگان در حال می نوشی بود که در مجلس جامی یافت که نام بهرام بر آن نوشته بود . دستور داد تا جام را بشکنند و بر بهرام نفرین کردند . سپس شاه دستور داد تا همه مردم را از ری بیرون کنند و با پیلان جنگی آنجا را بکوبند و با خاک یکسان نمایند . وزیر گرانمایه شاه گفت : ری شهر بزرگی است و شایسته نیست که چنین کنید که خداوند راضی به آن نیست .
شاه گفت : پس انسان بدگوهری را بیابید تا مرزبان ری کنم . فردی باشد بسیارگو و سرخ مو و تنش زشت و بینی کج و روی زرد و بداندیش و بددل و پست و پرکینه و دروغگو با دو چشم کج و سبز با دندانهای بزرگ . همه موبدان مبهوت ماندند که چگونه خسرو چنین فکری به سرش زد . همه در جستجوی چنین مردی بودند تا بالاخره کسی را یافتند و او را نزد شاه بردند .خسرو خندید و گفت : چه کار بدی بلدی ؟ مرد پاسخ داد : من از کار بد نمی آسایم و عقل ندارم و هر سخنی گویم بر عکس انجام میدهم و دروغگو هستم و هر پیمانی ببندم ، میشکنم . خسرو منشوری را به نام او زد و مرد وقتی به ری رسید ، دستور داد تا ناودانها را از بامها بکنند . سپس همه گربه ها را بکشند و جارچی ندا میداد که : اگر گربه ای را در سرایی ببینم یا ناودانی بر جای باشد آن خانه را خراب میکنم . هرجا یک درم میجست صاحبش را به عزا می نشاند . خلاصه همه را فراری کرد و شهر ری به خرابه ای تبدیل شد .
فروردین ماه که گلها روییدند و دشت پر از لاله شد کسی از ری آمد و از گردوی کمک خواست . برادر هم نزد خواهرش رفت و از او خواست تا چاره ای بیندیشد . گردیه گربه ای آورد و به گوشش گوشواره انداخت و ناخنهایش را رنگ کرد و به او می خوراند . و خمارش کرد و بر اسب نشاند . او از اسب پرید و در باغ شروع به دویدن کرد . شاه شاد شد و خندید و از گردیه خواست که هر آرزویی دارد ، بخواهد . گردیه تعظیم کرد و گفت : ری را به من ببخش . شنیده ام حاکم ری گربه ها را میکشد و ناودانها را میکند . خسرو خندید و ری را به او بخشید و حاکم ری را برکنار کرد و گفت : حالا تو پارسایی را به مرزبانی ری بفرست .
بعد از اینکه شاه خیالش از همه طرف راحت شد از بین ایرانیان چهل و دوهزار جهاندیده و سوار جنگی را جدا کرد و گنجهای فراوان به آنها داد و پادشاهیش را چهار بخش نمود و دوازده هزار تن دیگر را به سوی زابلستان فرستاد و سپرد که هرکس از دستورات سرپیچی کند ابتدا با سخن نرم او را به راه آورید و اگر نشد او را به بند بکشید . دوازده هزارتن دیگر را به راه الانان و دوازده هزار تن دیگر را هم به سوی خراسان فرستاد تا مراقب مرز هیتال و چین باشند .وقتی پنج سال از پادشاهی خسرو گذشت در سال ششم مریم پسری چون ماه به دنیا آورد . پدر در گوشش نام نهانی قباد را گذاشت و آشکارا او را شیروی نامید. اخترشناسان گفتند : از این کودک در زمین آشوب به پا میشود . شاه غمگین شد و گفت : مراقب باشید و نزد بزرگان ایران این سخنان را به زبان نیاورید . شاه اندیشناک بود و یک هفته کسی را به حضور نپذیرفت . بزرگان سوی موبد رفتند و از چگونگی حال شاه پرسیدند و اینکه چرا شاه به آنها بار نمیدهد . موبد نزد شاه رفت و پیام آنها را داد . شاه گفت : من از روزگار دلتنگ شده ام و از سخنان اخترشناسان هراسانم . موبد ناراحت شد اما گفت : هرچه تقدیر باشد همان میشود . با رنج دادن به خودت که چیزی عوض نمیشود پس سخنان آنها را فراموش کن و شاد باش .
چنان چون بکارد فلک بدرویم – بدو کام و ناکام ما بگرویم
خسرو به سخنان موبد دل سپرد و سپس نامه ای به قیصر نوشت و خبر داد که مریم پسری بدنیا آورده است . شاد باش .وقتی نامه به قیصر رسید فرمود تا شهر را آذین بستند و شهر روم پر از رامشگران شد و یک هفته جشن برقرار بود سپس قیصر دستور داد تا صد شتر از درم و گنج و پنجاه شتر دینار و دویست دیبای رومی و چهل خوان زرین فرستاد و برای مریم هم چند گوهر و یک طاووس نر و جامه های خز و حریر چینی و آبگیری از در و زبرجد و هزاران دینار رومی به همراه چهل مرد رومی فرستاد و رئیس آنها خانگی بود که مردی فرزانه و بی همتا بود .
به پیروز شاه مرزبان نیمروز خبر رسید که کاروانی از روم در حال رفتن به ایران است . پس به استقبالشان رفت و با هم نزد شاه رسیدند . خانگی به خاک افتاد و بر شاه آفرین گفت . شاه هم از فرزانگی او تقدیر کرد . سپس نامه قیصر را برای شاه خواندند که در آن تبریک و تقدیر و ابراز شادی بود و در آن درخواستی از جانب قیصر بود و آن اینکه : دار مسیحا را که در گنجینه شماست اگر ممکن است به ما برگردانید که من سپاسگذار خسرو میشوم . چون میدانید که از زمان فریدون همیشه کشور ما مورد تاخت و تاز ایرانیان بود و با این کار کینه ها هم از دل رومیان رخت برخواهد بست .
شاه خانگی را نزد خود نشاند و در هنگام خوان و شراب و شکار در کنارش بود تا یک ماه گذشت و شاه پاسخ قیصر را نوشت : بعد از آفرین یزدان از ستایشهای او تشکر کرد و گنجی را که قیصر فرستاده بود را پذیرفت و به خاطر همراهی او در سختیها و کمکهایش از او تقدیر کرد و گفت : تو برایم مثل پدر بودی اما از دار مسیحا گفته بودی . اگر از ایران چوبی به روم فرستم همه به ما میخندند . موبد خیال میکند که به خاطر مریم ترسا شده ام . به غیر از این هر آرزویی داری بخواه . از هدیه هایت سپاسگذارم و همه را به شیروی میبخشم . از روم و ایران پراندیشه هستم و میترسم شیروی گزندی به ایران و روم برساند . دخترت به دین مسیح پایبند است و به سخنان من گوش نمیدهد . جهاندار یارت باد .سپس شاه بر نامه مهر زد و به همراه گوهرهای شاهانه و صدوچهل هزار دیبای چینی و صدهزار درم و پارچه های زربفت گوهرنگار و پانصد در خوشاب و صدوشصت یاقوت زر و هر چیزی از هر کشوری بار سیصد شتر کرد و برای قیصر فرستاد . علاوه بر آن خلعتی به همراه اسب و جامه و تخت و دینار به خانگی بخشید و چند شتر دینار به فیلسوفان بخشید و همه شاد و خوشحال به روم بازگشتند .
متن این بخش از کتاب ” داستان های شاهنامه فردوسی ” می باشد ، نویسنده این کتاب سرکار خانم فریناز جلالی هستند. همچنین راوی این بخش سرکار خانم فریما قباد هستند .