نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : بُرطاس
نام فعلی مکان جغرافیایی : در کنار رود ولگا
نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه:
شرح مکان جغرافیایی:
بُرطاس: این نام دو بار در شاهنامه آمده است، یک بار در پادشاهی خسروپرویز، بار دیگر هم در پادشاهی شیرویه. در داستان خسروپرویز می خوانیم:
زدینار گنجش کرانه نبود چنو خسرو آندر زمانه نبود…
نخستین که بنهاد گنج عروس زچین و زبرطاس و ز روم و روس
و در داستان شیرویه این بیت آمده است:
زبرطاس و از چین سیه راندیم سپهبد به هرجای بنشاندیم
جغرافی دانان قرون آغازین اسلامی برطاس را می شناخته و معرفی کرده اند. این سرزمین جایی در شمال دریای خزر، در حد فاصل سرزمین خزرها و غزها بوده است. مؤلف حدود العالم برطاس را یکی از چهل و یک ناحیه آبادان نیمه شمالی کره ارض خوانده (۱۳۶۲، ص ۱۷۵)، آنگاه ذیل عنوان «سخن اندر ناحیت برطاس«ابلکارا» نوشته: «مشرق و جنوبش غوز(سرزمین غزها) است و مغربش رود آتل (ولگا) است و شمالش ناحیت بجناک است، و مردمان وی مسلمان اند، و ایشان را زبانی است خاص، و پادشاه را “مس” خوانند. خداوند خیمه و خرگاه اند. و ایشان سه گروه اند: بهضولا(برجولا)، اشکل، بلکار(بلغار)، و همه با یکدیگر به حرب اند. و چون دشمنی پدید آید با یکدیگر یار باشند»(همان، ص ۵۰۷-۵۰۸).
اصطخری و ابن حوقل نیز به معرفی این قوم و موطن آنها پرداخته اند. اصطخری نوشته است: «رود اتل از حد خرخیز بیرون آید و از آنجا به کیماک رسد و به غز درآید و به بلغار شود و برحدود برطاس به دریا (خزر) ریزد» (۱۳۶۸، ص ۱۷۹). نیز نوشته است: «برطاس قومی اند به نزدیک خزر بر کنار رود اتل، و برطاس نام آن ناحیت است» (همان، ص ۱۸۰)، و«و به ناحیت برطاس خانه ها از چوب سازند، و دو گروه اند: یک گروه در آخر(غرب) ولایت غز باشند نزدیک بلغار، قرب دوهزار مرد درپیشه ها باشند به طاعت بلغار؛ و یک نیمه در برابر ترک» (همان، ص ۱۸۳؛ نیز] ابن حوقل، ۱۳۶۶، ذیل «برطاس»). بنابراین، ولایت برطاس در ساحل چپ رود ولگا در شمال دریای خزر کنونی قرار داشته که اینک جزء کشور قزاقستان است.