گرشاسب نامه – داستان شاه روم و دخترش

به روم اندرون بُد شهی نامجوی

که در رومیه بود ارام اوی

به شاهیش هر سوی گسترده نام

به کامش همه کشور روم رام

بُدش دختری لاله رخ کز پری

ربودی دل از کشیّ و دلبری

یکی سرو پیوسته با مه سرش

چه ماهی که بُد عنبرین افسرش

کل نیکوی را رخش بوستان

بدان بوستان داده دل دوستان

دو مرجانش از جان بریده شکیب

دو بادامش از جاودان دلفریب

رخش ماه و بر مه ززنگی سپاه

ز نخ سیب و در سیب دلگیر چاه

ز خوبی فزون داشت فّر و هنر

بدو راست بُد پشت بخت پدر

ز دل هر چه رأی پدر خاستی

به هر کار تدبیر از و خواستی

بسی خواستندش کیانزادگان

ز هر کشور آمد فرستادگان

پدرش از بنه هیچکس را نداد

که بی او نبودی یکی روز شاد

به کس نیز دختر دل اندر نبست

که ناکام شاهیش رفتی ز دست

به هر کام و شادی شهی سرکشست

شهی‌گرچه یکروزه‌باشد، خوشست

مهین پایگه پادشایی بود

بر از پادشایی خدایی بود

ندادش پدر چند ازو خواستند

شهان زین سبب دشمنش خاستند

بسی چاره‌ها جست و ترفند کرد

سرانجام پنهان یکی بند کرد

بفرمود تا ساخت مرد فسون

کمانی ز پنجه من آهن فزون

بر اهن ز چوب و سرو کرده کار

کماندسته و گوشه عاجین نگار

ز زنجیر بر وی زهی ساختند

ز گردش پی و توز پرداختند

بیاویخت از گوشه بارگاه

به پیمان چنین گفت پیش سپاه

که دامادم آن کس بود کاین کمان

کشد، گرچه باشد زهرکس کم آن

چو زد پهلوان چند گه رأی جفت

نهان از پدر با دل خویش گفت

به کس کار من برنیاید همی

ازین پس مرا رفت باید همی

دهد کاهلی مرد را دل نژند

در دانش و روزی ارد به بند

ز بی شرم زن تیره گردد روان

هم از بی خرد پیر و کاهل جوان

ترا چون نباشد غم کار خویش

غم تو ندارد کسی از تو بیش

سفر نیست آهو، که والاگهر

چو بیند جهان بیش گیرد هنر

ز هر گونه بیند شگفتی بسی

گِرد گونه گون دانش از هر کسی

خزان و زمستان، تموز و بهار

همه ساله در گردش اند این چهار

شب و روز و چرخ و مه و آفتاب

دمان ابر و تند آتش و تیز آب

همیدون همه بر سر سفر کردن‌اند

چپ و راست در تاختن بردن اند

هنرسان به کار جهان ساختن

ز گردش پدیدست و از تاختن

مرا نیز گشتن به گیتی رواست

مگر یابم آن کاین دلم را هواست

به راه ار چه تنها، نترسد دلیر

که تنها خرامد به نخچیر شیر

چه مردن دگرجاچه درشهر خویش

سوی آن جهان ره یکی نیست بیش

پدرش آگهی یافت شد دل دژم

مکن گفت برمن به پیری ستم

نبینی که پرگار من تنگ گشت

جوانی شد و عمر بیشی گذشت

ز بس کز شب و روز دیدم درنگ

چوروزوچوشب‌گشت‌مویم دورنگ

خزان آمد و شد ز طبعم بهار

ببارید برف از بر کوهسار

همی مرگ بر جنگ من هر زمان

کمین سازد آورده بر زه کمان

سپید این همه مویم او ساختست

که هر موی تیریست کانداختست

ندانم درین رأی گردون چه چیز

دگر بینمت یا نبینمت نیز

مر امید راهست دامن فراخ

درختیست بر رفته بسیار شاخ

هرآنگه که شد خشک شاخی بروی

بروید یکی نیز با رنگ و بوی

کرا جاه و چیز و جوانیش هست

بهین شادی این جهانیش هست

تو این دو داری و فرهنگ و رأی

بهین جفت نیز ایدر آید به جای

جهان گر کنی زیروبر چپ‌وراست

ز بخشش فزونی ندانی به کاست

دلاور نپذیرفت ازو هرچه گفت

که بُد در دلش بویه روی جفت