نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : خوزیان
نام فعلی مکان جغرافیایی: خوزستان
نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه:
شرح مکان جغرافیایی:
خوزیان یعنی سرزمین قوم خوز، که صورت آغازین و اصیل اهواز (جمع ھوز = خوز) بوده است، با این همه در شاهنامه هم از اهواز سخن به میان آمده است و هم از خوزیان در پادشاهی پرحادثه کیکاووس و داستان جنگ هاماوران، چون کیکاووس از هاماوران بازگشت و خبردار شد که افراسیاب به ایران حمله کرده است، به مقابله وی شتافت
ز بریر بیامد سوی خوزیان یکی لشکری پیکر از رومیان
به جنگش بیاراست افراسیاب به گردون همی خاک برزد ز آب
دو بهره زتوران سپه کشته شد سر هر کس از رزم برگشته شد
بشد تیز یا لشکر خوزیان بر آن سود جستن سرآمد زیان
رَوَشن زمانه چو زان گونه دید زِخوزان سوی شهر توران کشید
آقای دکتر خالقی در دو بیت اخیر با تصحیح قیاسی خوزیان را به جای سوریان برگزیده، که ظاهرأ صحیح نیست، چون غرض از سوریان مردم سرزمین غور در جوار خوزان است ( سوریان). اما مسکو به جای خوزیان سوریان آورده است. از این پس خبری از خوزبان نیست، تا این که در پادشاهی اردشیر ساسانی آمده است که وی گفت من شش شهر ساخته ام که یکی از آنها خره اردشیر است، شهری که :
کزو تازه شد کشور خوزیان پر از مردم و آب و سود و زیان
نیز در پادشاهی پسرش شاپور اول آمده است که وی:
یکی شارستان کرد آباد یوم برآورد بهر اسیران روم
در خوزیان دارد آن بوم و بر که دارند هر کس بر او برگذر
غرض از شهر واقع بر در خوزیان ظاهرا گندشاپور یا اهواز است( آبادبوم، اهواز). در پادشاهی شاپور ذوالاکتاف نیز آمده است که وی پس از بازگشت از روم:
به تخت کیان اندر آورد پای همی بود چندی جهان کدخدای
وزان پس بر کشور خوزیان فرستاد بسیار سود و زیان
زبهر اسیران یکی شهر کرد جهان را از آن بوم بی بهر کرد
کجا خرم آباد بود نام شهر وزان بوم خرم که را بوده بهر؟
آخرین بار هم در پادشاهی هرمزد نوشین روان آمده است که چون بهرام چوبینه به قصد جنگ با ساوه شاه حرکت کرد:
همی رفت تا کشور خوزیان زلشکر کسی را نیامد زیان
این که از ولایت خوزیان در شاهنامه عموما به صورت کشور خوزیان نام برده شده آمرمتعارفی است. علتش هم شاید این باشد که خوزستان یاخوزیان محل کشور ایلام، یا عیلام قدیم، و خود به مثابه کشوری بوده است. بقایای شهرهای شوش ( سوس) و گندشاپور و دزفول در این ولایت یادآور اهمیت پیشین آن است. به هر روی، خوزیان یا اهواز شاهنامه اینک با نام استان خوزستان و مرکزیت شهر اهواز یکی از استان های مهم جنوب ایران است.
