نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : بهشت کنگ
نام فعلی مکان جغرافیایی : نا معلوم
نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه:
شرح مکان جغرافیایی:
بهشت کنگ دژی اساطیری بوده است متعلق به افراسیاب در اقصای شرق توران و حد فاصل شرق ولایت چاچ و رود گل زریون (سیر دریا) سیحون تا غرب ختن و چین این دژ بسیار حصین و پرآب و زیبا محل نگهداری بعضی از گنج ها و حرم افراسیاب نیز پناهگاهی نسبتاً مطمئن با امکانات زیستی مناسب بوده است. بهشت صفت دژ (کنگ) و کنگ نام اصلی آن به معنی قلعۀ کوهستانی است به همین سبب گاه از آن به صورت کنگ یا کنگ افراسیاب نیز نام برده شده است. بیشترین توصیف بهشت کنگ ضمن جنگ بزرگ آمده است.
دکتر خالقی دربارۀ این ابیات می نویسد گویا در توصیف بهشت کنگ تأثیری از روایت ور جمکرد «جمشید» مانده است. این تأثیر در توصیف کنگ دز و سیاوخش گرد نیز دیده میشود
بنابراین بهشت کنگ میان گل زریون و چاچ تا ختن و چین یعنی در کوه هایی که توران و ماوراء النهر را از ختن و چین جدا میکند. واقع در شرق کشور کنونی ازبکستان و میانه کشور فعلی قرقیزستان واقع بوده است.
هرچند از همین ابیاتی که آوردیم محل تقریبی بهشت کنگ و چگونگی آن تقریباً معلوم میشود با اطلاعات دیگری که هست محل آن را می شود دقیق تر نشان داد. بنا به گفته دکتر علی مظاهری مولوی عزت الله سیاح پارسی گوی محل دقیقی را که نقاره خانه افراسیاب قرار داشت، یعنی نقطه ای که اردویش را در آن همراه با گورگه یعنی طبل بزرگ و شیپورهایش مستقر ساخته بود میان کاشغر در چین غربی و اوش واقع در کشور قرقیزستان کنونی بر کرانه رود ،فرغانه شعبه اصلی سیردریا نشان می دهد. گرچه جاهای مختلفی در ماوراء النهر به افراسیاب منسوب است از جمله شهر کهنه «سمرقند» مشهور به تپه افراسیاب آن لشکرگاه کنار شاخۀ علیای سیر دریا گل زریون در درۀ فرغانه مناسبت بیشتری با بهشت کنگ افراسیاب دارد.
به هر روی، بهشت کنگ برخلاف کنگ دز نیمه آسمانی و اساطیری یا کنگ دز هوخت منسوب به ضحاک در بیت المقدس بیشتر با کنگ کلات شباهت دارد و هیچ توصیفی که وجود آن را بر روی زمین ناممکن بسازد در شاهنامه دیده نمی شود لذا ضرورتی ندارد که همۀ کنگ های مذکور در شاهنامه را کنار هم قرار دهیم و بهشت کنگ را گاه با کنگ دز یکی بگیریم و گاه با کنگ پر از بتخانه های بودائیان در کوههای تبت لهاسا؟) که رود نامی هند به نام دریا یا رود کنگ از آن سرچشمه می گیرد و مقدس است (۱) یاحقی، ۱۳۸۶، ص ۷۰۵ ، ذیل «کنگ» با این همه نمیتوان بهشت کنگ را دژی واقعی تصور کرد و درصدد شناسایی محل دقیق آن برآمد. مگر این که بگوییم به گمان راویان افسانههای مربوط به افراسیاب مقر او جایی پیرامون دریاچه ایسی کول کنونی در کشور قرقیزستان بوده است. بهمن اردشیر برکه اردشیر