عنوان: بررسی زبانی بیتی از شاهنامۀ فردوسی؛ سپردار و جوشن وران صد هزار / شمرده به لشکر گه آمد سوار
نویسنده: دکتر محسن صادقی محسن آباد
سابقه شغلی یا تحصیلی نویسنده: استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور مشهد
تاریخ نگارش: بهار ۱۳۹۲ هجری شمسی
منبع: نشریۀ ادب و زبان، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سهید باهنر کرمان، سال هفدهم، شمارۀ سی و ششم، پائیز و زمستان ۹۳
چکیده مقاله:
این مقاله، به بررسی زبانی بیتی از داستان رستم و سهراب در شاهنامه فردوسی اختصاص دارد. شاهنامه پژوهان، در تعیین نهاد این بیت با یکدیگر اختلاف نظر دارند. برخی «صدهزار سپردار و سوار جوشنور» را نهاد می دانند، برخی دیگر معتقدنده «سپرداران و جوشنوران»، نهاد است، به نظر گروهی دیگر «صدهزار سوار سپردار و جوشن ور» نهاد بیت می باشد. اغلب شارحان شاهنامه «شمرده» را در این کار برده از مصدر «شمردن» به معنی شمارش شده و قید تأکید برای تعداد «صد هزار» می دانند. این مقاله با ذکر شواهد نشان می دهد که بر پایه قاعدۀ اختیار مطابقت یا عدم مطایفت صفت با موصوف معدود در شمار، «صدهزار سوار سپردار و جوشن وران» نهاد جمله است.
«شمرده» نیز در زبان فارسی با افعالی، نظیر: آمدن، قدم گذاشتن، با نهادن گفتن و مانند آنها معمولا به معنی آهسته سنجیده و با تأنی به کار می رود و از منظر علم دستور زبان، وایسته فعل و قید حالت و روش است. این واژه به ظاهر از زبان گفتاری به شاهنامه و برخی ترجمه – های کهن قرآن کریم راه یافته است. بر این اساس، معنی بیت مورد بحث اینگونه است: صدهزار سوار سپردار و جوشنور (جوشن‌پوش) آهسته و سنجیده به لشگرگاه آمدند.
کلمات کلیدی: فردوسی, شاهنامه, داستان رستم و سهراب, دستور تاریخی, زیان گفتاری, شمرده
دریافت مقاله:بررسی زبانی بیتی از شاهنامۀ فردوسی؛ سپردار و جوشن وران صد هزار / شمرده به لشکر گه آمد سوار