نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : بخارا
نام فعلی مکان جغرافیایی : بخارا
نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه:
شرح مکان جغرافیایی:
بخارا نام این مهمترین شهر ورارود (ماوراء النهر) است که در جلگۀ رود زرافشان که امروز در ازبکستان واقع است قراردارد. کهن ترین ماخذ تاریخی که نام بخارا در آن آمده است در یک سفرنامه چینی از یک زائر بودایی در حدود ۶۳۰ میلادی است. و در حدود العالم بخارا آبادترین شهر ماوراء النهر خوانده شده است.
نام این شهر از زمان افراسیاب و سیاوش وارد شاهنامه میشود و در آغاز بیشتر حالت افسانه ای دارد اما بعد محل مجادله ایران و توران می شود. در داستان یازده ،رخ پیران ویسه برای صلح و تعیین مرزهای ایران و توران به گودرز نامه مینویسد و پیشنهاد میکند که بخارا و توابعش هم به ایران واگذار شود
چوشکنان و چون ترمذ و ویسه گرد بخارا و شهری که هستش به گرد
در مصرح دوم این بیت منظور از «بخارا و شهری که هستش به گرد» شهر بخارا و دیگر شهرهای پیوسته به آن است چون بخارا در اصل نه تنها نام یک شهر که منظور نام مجموعه ای از آبادی ها بوده است با مرکزیت شهری به نام بمجکث یا نیمجکت. شهرها و آبادی های تاریخی پیرامون بخا را در قرون آغازین اسلامی عبارت بوده اند از: ورخشه، رامتین، طوایس، وردانه ،زندانه، نور…
گرچه در شاهنامه تنها از سفر سیاوش به قلمرو افراسیاب و ازدواجش با دختروی فرنگیس یا فریگیس و نیز احداث شهری به نام سیاوخش گرد و بعد هم کشته شدن سیاوش به فرمان افراسیاب یاد شده بی آن که نامی از بخارا برده شود باید گفت سیاوش قهرمان مردم بخار است و از دیرباز بنای ارگ بخارا را به وی نسبت می داده و در نوروز هم مراسمی در سوک او برگزار میکرده اند.
در شاهنامه از بخارا بیشتر ضمن جنگ بزرگ و لشکرکشی کیخسرو به قلمرو افراسیاب نام برده شده است. بعد از تصرف بخارا و سمرقند و سغد به دست کیخسرو و فرار افراسیاب و مرگ او نیز ناپدید شدن خود کیخسرو دیگر از بخارا تا زمان انوشیروان ساسانی نامی در شاهنامه نیست که حکایت از حضور نداشتن ایرانیان خصوصاً اشکانیان در بخارا دارد. در پادشاهی انوشیروان که هپتالیان (هیتالیان) صاحب بخارا هم بوده اند. نام این شهر در شاهنامه به عنوان محل کشمکش ساسانیان و هپتالیان چند بار آمده است.
پس از انوشیروان ماوراء النهر و بخارا در دست ترکانی بوده است که در آن ناحیه قدرتی بیش از ساسانیان داشته اند در زمان فرار یزدگرد سوم از برابر تازیان به مرو فردی به نام بیژن (ظاهراً نیزک طرخان) صاحب ماوراء النهر و بخارا بوده که با وسوسه ماهوی سوری،کنارنگ مرو، برای جنگ با یزدگرد سپاهی به مرو فرستاده و بعد ظاهراً به خونخواهی شاه ایران برخاسته و میان او و ماهوی سوری در ساحل راست جیحون (از قرب تا بیکند) جنگی روی داده که منجر به کشته شدن ماهوی شده است. بدین مناسبت نام بخارا سه بار در جریان آن وقایع آمده است. بدین ترتیب بخارا در تصرف ترکان طرخانی بوده است تا این که اعراب آن را در اواخر قرن اول هجری فتح کردند. بالاخره از اواخر قرن سوم هجری سامانیان که یکی از دودمان های شاخص ایرانی بودند در بخارا مستقر شدند و آن شهر را مرکز فرهنگ و زبان ایرانی و فارسی دری کردند بخارا بعد از سامانیان وقایع فراوانی را از سر گذراند تا این که در اوایل سده دهم هجری از آن ازبکان شد و هنوز در کشور ،ایشان ازبکستان قرار دارد و یکی از شهرهای مهم این کشور است