ضرب المثل ( دستانزد ) : از مکافات عمل غافل مشو
توضیحات ضرب المثل : درود گرامی یاران جان، هفته ای دیگر و نکته ای دیگر از حکمت بی پایان حکیم. دستانزد این هفته نیز از داستان پادشاهی هرمزد انتخاب شده آنجا که پرموده پس از رسیدن زنهار نامه ی هرمزد بی توجه به بهرام راه ایران را در پیش گرفت ،بهرام از این کار ناراحت گردیده و او را اسیر کرده و تازیانه می زند اما با پی بردن به زشتی کار خویش پشیمان شده و درصد پوزش برمی آید و می کوشد شرایطی فراهم کند تا پرموده این ماجرا را پنهان سازد و در نزد هرمزد سخنی نگوید .پرموده در برابر خواسته ی بهرام :
چنین داد پاسخ که آمد نشان – زگفتار آن مهتر سرکشان
که تخم بدی تا توانی مکار – چو کاری برت بر دهد روزگار
تا می توانی به بدی دست نیازید زیرا روزگار بدی ترا بسوی تو بازخواهد گرداند ؛هر چه بکاری همان را درو خواهی کرد از این رو اندیشیدن و خردورزی پیش از انجام کار بایسته و شایسته است. شاعران و ادیبان ایرانی و مردم خوش ذوق فارسی زبان نیز این قانون را مورد توجّه قرار داده و با زیباترین عبارات و دقیق ترین تشبیهات و شیرین ترین جملات به بیان آن پرداخته اند. از میان دهها شعر و مَثَل و حکمت، تنها برخی را تقدیم می داریم:
۱- بد و نیک ماند ز تو یادگار – تو تخم بدی تا توانی مکار (فردوسی)
۲. آنچه دی کاشته ای می کنی امروز درو – طمع خـوشـه گنـدم مکن از دانـه جـو (ظهیر فاریابی)
۳. مشو شادمان گر بدی کرده ای – کـه آزرده گـردی گـر آزرده ای (فردوسی)
۴٫ آن کـه کــردار بــد روا بـیـنـد – خـود زکـردار خـود جـزا بینـد (امیر خسرو دهلوی)
۵. از مکافـات عمل غافـل مشو – گندم از گندم بروید جو ز جو
۶. دهقان سالخورده چه خوش گفت با پسر – کای نور چشم من بجز از کشته ندروی (سعدی)
۷. اگـر بد کنی چـشم نیکی مدار – که گر خار کاری سمن ندروی (ابن یمین)
۸ . اگـر نـرم گـویـد زبـان کسـی – به گـوشش درشتی نیـاید بسی (فردوسی)
۹. ای که اندازی کلوخی سنگ را آماده باش!
۱۰. این جـهـان کـوه است و فـعل مـا نـدا – بــاز گــردد ایــن نـداهـا را صــدا (مولوی)
۱۱. بـد خـواه کسان هیچ به مقصـد نرسـد – یک بد نکند تا به خودش صد نرسد
۱۲. درخت و برگ برآید زخاک این گوید – که خواجه هر چه بکاری تو همان روید (مولانا)
۱۳. با آنکـه خـداوند رحیم است و کریم – گندم ندهد بـار چـو جـو می کـاری (مولوی)
۱۴. به گیتی درون هر کـه تخمی بکاشت – از آن بار دادش فلک شام و چاشت (ادیب نیشابوری)
۱۵. چـو بد کـردی مشو ایمن ز آفات – که واجب شد طبیعت را مکـافات (نظامی)
۱۶. چون که بد کردی بترس ایمن مباش – ز آنکه تخم است وبرویاند خداش (مولوی)
۱۷.چه کردی به مردم همان چشم دار. (ادیب نیشابوری)
۱۸٫ از هر دست بدهی از همان دست پس می گیری.
۱۹٫ آن کس که نکو کرد و بدی دیدکدام است؟
۲۰٫ نیکی کردی امیدوار باش، بدی کردی خبر دار باش!
۲۱٫ بد مکن و بد میندیش تا تو را بد نیاید پیش.
هریک از ما ممکن است امثال این مثل ها را بداینم و یا جایی خوانده باشیم و یا خود در زندگی شخصی خویش تجربه کرده باشیم، ولی آنچه مهم است درس آموزی از تجربیات دیگران است و به کار بستن آموخته ها و نیازمودن.
این مطلب توسط جناب آقای حمیدرضا رحیمی و گروه بزرگ تلگرامی فردوسی،شاهنامه و شاهنامه خوانی که توسط ایشان مدیریت می شود به وب سایت ویکی شاهنامه ارائه داده شده است.