نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : نَخشَب
نام فعلی مکان جغرافیایی : شهری به نام قرشی در کشور ازبکستان
نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه:
شرح مکان جغرافیایی:
نَخشَب: از این شهر و خرده ولایت جنوب شرق بخارا در ورارود(۰ ماورالنهر) تنها یک بار در اواخر پادشاهی یزدگرد سوم، نام برده شده است. پس از آن که یزدگرد با توطئه و خیانت ماهوی سوری، کنارنگ و مرزبان مرو، کشته شد، حاکم ترک سمرقند به نام بیژن طرخان (در اصل نیزک طرخان) ظاهرا به خونخواهی یزدگرد و در اصل برای تصرف جواهرات شاه و هم قلمرو او در خراسان به سوی ماهوی سوری لشکر کشید. او هم از مرو به آن سوی جیحون(آب) رفت و میان طرفین جنگ درگرفت و منجر به کشته شدن ماهوی شد. در شرح این جنگ می خوانیم:
چو بشنید بیژنه سپه گرد کرد ز ترکان سواران روز نبرد
ز قجقارباشی بیامد دمان نجست ایچ گونه به ره بر زمان
چو نزدیک شهر بخارا رسید همه دشت نخشب سپه گسترید
آقای دکتر خالقی در شرح این واقعه و مقایسه روایت شاهنامه با دیگر منابع توضیحات مفصلی داده است (یادداشت های شاهنامه، بخش چهارم، ص ۳۱۰-۳۱۴). تردیدی نیست که غرض از نخشب در شاهنامه شهر و خرده ولایتی است که در ۳۰ فرسخی جنوب شرق شهر بخارا بر سر راه ترمذ و بلخ قرار داشته است و اعراب آن را نسف می خوانده اند. وصف این شهر در منابع کهن همچون اصطخری، ابن رسته، مقدسی ، حدود العالم و ابوالفداء آمده است.
شهر نخشب محل ظهور هاشم بن حکیم مشهور به المقنع بوده است که با انعکاس تصویر ماه در جیوه درون چاه این تصور را ایجاد می کرده که قرص ماه را از چاه بیرون می آورد. و«ماه نخشب» به همین دلیل در ادبیات فارسی شهرت یافته است. این شهر بر اثر حمله مغولان صدمه بسیار دیده و از آن پس در زمان جغتاییان چون کاخی حکومتی در آن ساخته شده به قارشی یا قرشی که به مغولی یعنی کاخ، شهرت یافته است .شهر مزبور با همین نام قرشی اکنون در کشور ازبکستان واقع است.