عنوان: کنگ دز هوخت و کلنگ دس حت (تحقیقی دربارۀ نام ایوان ضحاک در شاهنامه و سنی ملوک الارض و الانبیاء)
نویسنده: دکتر چنگیز مولایی
سابقه شغلی یا تحصیلی نویسنده: دانشیار فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تبریز
تاریخ نگارش: بهار ۱۳۹۳ هجری شمسی
منبع: مجلۀ جستارهای ادبی (علمی-پژوهشی) شمارۀ صدو هشتادوشش، پاییز ۱۳۹۳
چکیده مقاله:
نام ایوان ضحّاک در شاهنامه فردوسی به صورت «کنگ دز هوخت» آمده است. برخی از محققان، جزء «هوخت» در ترکیب را با واژه hūxt در پهلوی تطبیق داده و آن را «کنگ دز پاک» معنی کرده اند. این تعبیر صائب به نظر نمی رسد؛ چه قراینی در دست است که نشان می دهد لفظ «هوخت» در این ترکیب ربطی به واژه hūxt در پهلوی ندارد. گذشته از این، واژه hūxt در متون پهلوی به معنی «پاک» استعمال نشده است. نام ایوان ضحّاک، علاوه بر شاهنامه فردوسی، در گزارشی از حمزه اصفهانی به صورت «کلنگ دیس» و «دمن حت»، در مجمل التواریخ و القصص به صورت های «کنگ دژ هوخت»، «کلنگ دیس» و «دس حت» و جزء اوّل آن در تاریخ الامم به صورت «زرنج» ضبط شده -است. بر اساس شواهد و قراینی که در مقاله حاضر گزارش شده اند، می توان یقین داشت که همه این گونه ها، تعبیر نادرستی از Kurind dušīd/ dužīd در خداینامه پهلوی هستند؛ خود گونه اخیر نیز قطعاً مأخوذ از اصل Kuuiriṇta dužīta (تحت اللفظ: «کُریْنْد صعب العبور» یا «کُریْنْد دست نایافتنی») نام جایگاهی در اوستا است
کلمات کلیدی: فردوسی, شاهنامه, ایوان ضحاک, گنگ دزهوخت, کلنگ دیس, دمن حت, دس حت
دریافت مقاله: کنگ دز هوخت و کلنگ دس حت (تحقیقی دربارۀ نام ایوان ضحاک در شاهنامه و سنی ملوک الارض و الانبیاء)