پشن

نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : پشن

نام فعلی مکان جغرافیایی :  پوشنگ غوریان

نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه:

شرح مکان جغرافیایی:

پس از جنگ طوس با تزاو در کنار دژ گروگرد آن سوی کاسه رود و پیروزی موقت ،ایرانیان تورانیان از غفلت و شادخواری پس از پیروزی ایرانیان بهره برده و آنها را شکست سختی داده به این سوی کاسه رود و پناه کوهی به نام هماون رانده اند پس از آن چون خبر به کیخسرو میرسد طوس را از سپهداری عزل می کند و عموی خویش فریبرز را به آن سمت می.گمارد. آنگاه جنگ دیگری میان دو لشکر در همان حدود کاسه رود و کوه هماون درمی گیرد که به شکست دیگرباره ایرانیان و کشته شدن دلخراش بهرام که برای باز آوردن تازیانه اش از صحنه نبرد رفته بود منجر می.شود این جنگ را بعضی نسخه های شاهنامه جنگ پشن و لاون معرفی کرده اند ما در چاپ مسکو این عنوان دیده نمی شود. در ضمن شرح جنگ مزبور هم هیچ سخنی از پشن و لاون نمی رود تا معلوم شود که غرض از آن نام محل جنگ بوده است.

با این حال پس از آن و در داستان کاموس کشانی و جنگ یازده رخ هم چندین بار پهلوانان تورانی و ایرانی به جنگ پشن و لاون اشاره کرده اند در هیچ کدام از این ابیات اشاره ای به محل جنگ و چگونگی آن نشده است تنها در اواخر شاهنامه در بیتی از پادشاهی خسروپرویز می خوانیم

یکی سرو بد سبز و برگش گشتن          برو شاخ چون رزمگاه پشن

که نشان می دهد محل جنگ چگونه جایی بوده .است در همین جنگ بهرام با شجاعت تمام یک تنه به میان تورانیان میرود و تاج شاهزاده مقتول ریو را با نوک سنان می رباید

در پاسخ به این سؤال که پشن و لاون کجا بوده اند باید گفت چون این جنگ بعد از جنگ کنار کاسه رود (تجن کنونی) در می گیرد و ضمن آن مدام از کاسه رود و رود شهد ( هریرود کنونی) و کوهی به نام هماون سخن می رود محل جنگ باید در حواشی هریرود تا محل اتصال کشف رود به آن پل خاتون کنونی (رودابد) باشد که اینک مرز ایران با کشور افغانستان و بعد ترکمنستان را تشکیل میدهد. در ساحل راست این رود کوهی است که سبب میشود هریرود ابتدا از شرق به غرب و سپس رو به شمال جریان یابد بنابراین تنها این کوه و رود مجاور آن ممکن است مانع طبیعی میان دو گروه متخاصم بوده باشد کما این که در جنگهای روس و انگلیس در اواخر قرن سیزده قمری نوزده (میلادی) نهایتاً همین کوه و رود بودند که سرنوشت مرزهای سه کشور کنونی ایران و افغانستان و ترکمنستان را در شرق خراسان رقم زده اند. شهرها و خرده ولایات مهمی که در دو طرف هریرود از هرات تا پل خاتون در جنوب سرخس میشناسیم عبارت اند از بادغیس و کوسویه در سمت راست، پوشنگ

و بوژگان (فوشنج) و بوزجان و زورآباد (رودابد) در سمت چپ اینک پوشنگ به غوریان بوژگان به تربت جام و زورآباد به صالح آباد تغییر نام یافته اند. از این میان پوشنگ در فاصله ده فرسنگی غرب هرات که بیشتر با محل جنگ پشن و لاون تناسب دارد و پشن میتواند مخفف آن باشد. البته همسانی پشن و بوژگان نیز دور از احتمال نیست. نکته جالب توجه این است که این دو شهر و محل نامشان با پای کوه و عقبه یژ و یش بی ارتباط نیست.

پس از جنگ پشن و لاون جنگ مهم تورانیان با ایرانیان در داستان معروف کاموس کشانی» و بعد هم جنگ یازده رخ بوده که در گنابد گناباد کنونی خراسان) و روستای زیبد روی داده است در گناباد روستایی به نام نوده پشن وجود دارد که از دیرباز اهالی گناباد و بعضی اهل قلم آن دیار همان نوده پشن را محل جنگ پشن و لاون پنداشته و معرفی کردهاند. اما آن دسته از محققان گنابادی که با تأمل سخن گفته و نوشته اند بر این باور نیستند

فرنبغ دادگی ذیل عنوان درباره چگونگی کوه ها و معرفی اصلی ترین آنها نوشته است: راوگ بشن به زراود است؛ این جای را باشد که زراود باشد که راوگ بشن و باشد که کلاد (کلات) خوانند از دو سوی ،کوه و میان راه دره .است در فرود آنجاست به سبب دژی که آنجا ساخته شده است این جای را کلاد دژ ،خوانند در بوم سرخس.

نام کوه راوگ بشن در حدود کلات و سرخس و زراود زورابد؟ (رودابد) نیز مؤید آن است که محل جنگ پشن و لاون در حواشی دو رود کاسه رود و شهد و به احتمال زیاد در پوشنگ غوریان کنونی بوده است.