نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : نشابور
نام فعلی مکان جغرافیایی : نیشابور
نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه:
شرح مکان جغرافیایی:
نشابور این شهر مهم خراسان که اینک عموما آن را نیشابور میخوانند در دورۀ اسلامی تا واقعۀ مغول، کلان ترین و شاخص ترین شهر خراسان بوده است. سه شهر نامی دیگر خراسان عبارت بوده اند از مرو ،بلخ و هرات از میان این چهار شهر هرات سالم ترین است. مرو ،ویران ترین بلخ، نیمه ویران نیشابور برپا و یکی از شهرهای مهم استان خراسان رضوی در ایران است.
نام نشابور اولین بار در داستان کیکاووس و بدین سبب آمده است که افراسیاب در غیاب کاووس به ایران حمله کرده بود. کاووس به مقابله با تورانیان، ظاهراً در جنوب مرو، پرداخت و پس از بیرون راندن ایشان در هر یک از شهرهای چهارگانه خراسان پهلوانی نشاند و خود به پارس بازگشت.
فرستاد هر سو یکی پهلوان جهاندار و بیدار و روشن روان
به مرو و نشابور و بلخ و هری فرستاد بر هر سوی لشکری
پس از آن در داستان جنگ بزرگ آمده است که کیخسرو بعد از فتح توران و فراری دادن افراسیاب از کُنامش بهشت کنگ به ایران بازگشت و بعد از عبور از شهرهای بلخ و طالقان و مرورود وارد نشابور شد و یک هفته در آن شهر توقف و بخشش کرد آنگاه به ری و پارس رفت.
وزان سو به راه نشابور شاه بیاورد پیلان و گنج و سپاه
به شهر اندرون هر که درویش بود وگر سازش از کوشش خویش بود
درم داد مر هر یکی را ز گنج پراگنده شد بدره پنجاه و پنج
یاد کرد بعدی از نشابور مربوط به آغاز کار ساسانیان است، که خواسته اند نسب خود را به بهمن اسفندیار و دارای هخامنشی برسانند در نتیجه داستانی ساخته اند که بر اساس آن بهمن پسری به نام ساسان داشت که وی را اردشیر هم می خواندند و دختری به نام همای چهرزاد چون بهمن دخترش را به جانشینی برگزید اردشیر یا ساسان از پدر رنجید و ناشناخته به نشابور رفت و در آن شهر با زنی نژاده ازدواج کرد و از ایشان فرزندی زاد که او را هم ساسان نامیدند. این کودک چون یال برکشید پدرش در گذشته بود و او شبان شاه نشابور و بعد هم شبان بابک شد.
بنا بر شاهنامه شاپور پسر اردشیر ساسانی چند شهر و بنا ساخته که یکی از آنها کهن دژ نشابور بوده است
اما ابوالحسن بیهقی بنای خود شهر نشابور را به شاپور نسبت داده است چون نشابور بنا بر حفاری‌های باستان شناسان از جمله آقای لباف خانیکی و دکتر گاراژیان از قرنها پیش از ساسانیان وجود داشته و ساسانیان تنها شهر یا کهن دزی جدید در آنجا ساخته اند که حالا ویرانه‌های آن در شرق شهر نیشابور به نام تپۀ طرب آباد برجاست.
آخرین خبر هم این است که یزدگرد سوم هنگام گریز از برابر تازیان و سفر به خراسان از بغداد بهری و گرگان و پشت نشابور از روستاهای تابع آن رفت و از آنجا هم راهی طوس و مرو شد.