عنوان: مقایسه خرد در شاهنامه با متون ایرانی پیش از اسلام بر اساس زبانشناسی متن
نویسندگان: دکتر مهدی رضایی / سید هاشم خاتمی
سابقه شغلی یا تحصیلی نویسندگان: دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه سلمان فارسی کازورن / مربی فرهنگ و زبان های باستانی دانشگاه سلمان فارسی کازرون
تاریخ نگارش: زمستان ۱۳۹۴ هجری شمسی
منبع: فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال دوازدهم، شمارۀ چهل و سه، تابستان ۹۵، صفحه ۱۱۵-۱۵۱
چکیده مقاله:
خرد و خردگرایی از مفاهیم و بن مایه های کلیدی و بنیادین شاهنامه است. مسلماً شاهنامه به واسطه اخذ روایات تاریخی از متون ایرانی قبل از اسلام و شاهنامه ابومنصوری و دیگر خداینامه ها و روایات شفاهی مقتبس از موبدان و دیگر مورخان آگاه به علوم زرتشتی، تا حدی از اندیشه های اوستایی و زرتشتی اثر پذیرفته است و مسلماً فردوسی نیز متأثر از عقاید دینی خویش بوده است؛ هرچند تأثیر دیگر نحله های فکری و اجتماعی بر وی نیز نمی تواند دور از انتظار باشد. در این مقاله با شیوه زبانشناسی متنبه مقایسه ابیات شاهنامه با متون ایرانی پیش از اسلام بر مبنای ارتباط اجزای کلام با یکدیگر در محور همنشینی پرداخته ایم. پس از بررسی مشخص شد که بخش عمده ای از جنبه‌های خرد در شاهنامه هماهنگ با و متأثر از متون ایرانی قبل از اسلام است و بخش های دیگری در شاهنامه دیده می شود که در منابع ایرانی وجود ندارد که مسلماً از نبوغ فردوسی یا متأثر از فرهنگ های دیگر است و همچنین جنبه هایی از خرد در متون ایرانی پیش از اسلام قابل مشاهده است که در شاهنامه ذکر نشده است. این موضوع تا حدی نشان از خردگرایی منحصر به فرد فردوسی است که مشخص می کند خردگرایی در شاهنامه تقلید صرف از یک منبع و مأخذ نیست.
کلمات کلیدی: شاهنامه, فردوسی, خرد, اوستا, زبانشناسی متن
دریافت مقاله:مقایسه خرد در شاهنامه با متون ایرانی پیش از اسلام بر اساس زبانشناسی متن