ضرب المثل ( دستانزد ) : شتاب بیجا و زیان های عجول بودن
توضیحات ضرب المثل :
با درود بسیار
آدینه ای دیگر و بررسی یکی از بیت های مثال گونه از شاهنامه که شاید روزگاری در بین ایرانیان به عنوان دستانزد و ضرب المثل عامیانه، بیشتر مورد توجه بود.
در بین ما ایرانیان همواره از همان کودکی، عجول بودن و کارهای سرسری بسیار بد و زیانبار تصویر شده و حتی اصطلاح “عجله کار شیطان است” را همه ی ما از بزرگترها و آموزگاران خود شنیدیم.
مولوی چنین میفرماید:
آنِ تأنی باشد از یزدان یقین
هست تعجیلت ز شیطان لعین
کار شیطان است تعجیل و شتاب
خوی رحمان است صبر و احتساب
سعدی شیرین سخن هم بسیار در این باب سخن رانده است:
به چشم خویش دیدم در بیابان
که آهسته سبَق برد از شتابان!
سمند بادپا از تک فرو ماند
شتربان همچنان آهسته می راند
در نامه ی بی مانند فردوسی، هیچگاه از آموزه های این چنینی بی نصیب نیستیم.
در بخش پادشاهیِ خسروپرویز، یکی از بیتهای شاهنامه اشاره به همین مهم دارد و حکیم فردوسی به زیبایی این موضوع را به نظم در آورده است:
💥به کشتیِ ویران گذشتن بر آب
بِه آید که در کار کردن شتاب💥
در این بیت نغز، حکیم به زیبایی و در جامه ی مثال میفرماید که شتاب بی مورد، بسیار می تواند خطر آفرین باشد و مانند این است که با کشتی شکسته و ویران در آب شوی..
معنای دیگر می تواند این باشد که حتی با کشتی شکسته، اما با درنگ و خردمندی می توان تندرست به مقصد رسید، اما با شتاب و عجله کار به پیش نمی رود.
چه بسا افرادی که دارای فضل و دانش هستند، اما شتابزدگی و تصمیمات عجولانه، کار نیکو و خردمندانه را از این افراد سلب می کند.
در پایان دو نمونه ی دیگر ذکر می کنیم، یکی ابیاتی هست منسوب به فردوسی، که بی شک از الحاقات شاهنامه است:
مکن در مهمی که داری شتاب
تو از راه تأنی عِنان بر متاب
که از راه تأنی زیان کس ندید
ولیکن ز تعجیل خجلت کشید
دو دیگر، بیتی زیبا و خواندنی از استاد ادبیات بزمی ایران، نظامی گنجه ای:
هر که به تعجیل برآورد دست
سنگ جفا پایه ی قدرش شکست
پیروزمند باشید
این مطلب توسط جناب آقای حمیدرضا رحیمی و گروه بزرگ تلگرامی فردوسی،شاهنامه و شاهنامه خوانی که توسط ایشان مدیریت می شود به وب سایت ویکی شاهنامه ارائه داده شده است.