ضرب المثل ( دستانزد ) : حق نان و نمک را نگه داشتن
توضیحات ضرب المثل :
نخست آفرین باد بر دادگر /کزو گشت پیدا به گیتی هنر
درود هموندان و همراهان ارجمند در سرای فردوسی
همانند هفته های گذشته برای امروز دستانزدی را از اشعار شاهنامه برای شما برگزیدیم.
در بین ایرانیان باستان رعایت «حق نان و نمک » مرسوم بوده است. به گونه‌ای که یکی از اصول جوانمردی را رعایت این حق می‌دانستند، و جوانمردان بدان پایبند بودند، و هرگز حق نان و نمک را زیر پا نمی گذاشتند. و به واسطه متنعم گشتن از کسی که با او نان و نمک خورده است ، متعهد و ملزم به حفظ دوستی و وفای او می شدند.
اینک در شاهنامه در چند مورد به این حق اشاره شده است. نمونه ی آن در داستان رستم و اسفندیار:
آنگاه که رستم از اسفندیار برای مهمان شدن در منزل خود دعوت می‌کند، تا مهمان او باشد ،اسفندیار نخست به این بهانه که شاه به او اجازه ماندن در زابل را نداده است، دعوت را رد می کند. ولی چون رستم اصرار می ورزد، رسماً به او می‌گوید: که اگر مهمان تو گردم، میترسم که تو سر از فرمان شاه بپیچی و من ناچار گردم یا حق نان و نمک تو را بشکنم و یا فرمان شاه را .
گر اکنون بیایم سوی خان تو/بوم شاد و پیروز مهمان تو
تو گردن بپیچی ز فرمان شاه/ مرا تابش روز گردد سیاه:
یکی آنکه گر با تو جنگ آوردم /به پرخاش خوی پلنگ آورم
❇️فرامش کنم مهر نان و نمک / ز پاکی نژاد اندر آرم به شک❇️ …
چنانچه در آخرین بیت که مورد نظر ماست به صراحت به این حق و پاسداشت آن اشاره شده است. و همچنین است در ابیاتی دیگر از شاهنامه:
🔸 مرا با تو نان و نمک خوردن است /نشستن همان مهر پروردن است🔸(داستان فرود سیاوش)
و همچنین است در داستان هرمز:
🔻به یاد آیدش مهر نان و نمک/ بر او گشته باشد فراون فلک 🔻
و چند نمونه در دیگر آثار بزرگان علم و ادب پارسی :
▪️حق صحبت و نان و نمک را نگاه باید کرد (تاریخ بیهقی)
و سعدی در گلستان می فرماید:
▪️…که ای چشم های مرا مردمک / یکی مردمی کن به نان و نمک
♾🧿و در مقام قسم :
▪️بالله به نان و نمک او که جهان نیز/جز خون جگر یک شکم سیر نخورده است (انوری )
به امید آنکه به این رسم پسندیده پایبند باشیم .✔️
سربلند و پیروز باشید🌹🍁🍃🌹
این مطلب توسط جناب آقای حمیدرضا رحیمی و گروه بزرگ تلگرامی فردوسی،شاهنامه و شاهنامه خوانی که توسط ایشان مدیریت می شود به وب سایت ویکی شاهنامه ارائه داده شده است.