عنوان : شاهنامه هاتفی جامی
نام صاحب اثر: هاتفی خرجردی جامی
تاریخ نگارش: قرن نهم هجری
محل نگارش: شهر خرجرد
توضیحات اثر و صاحب اثر:
شاهنامه هاتفی که به تمرنامه شهره است مثنوی است که به تقلید از شاهنامه فردوسی و اسکندرنامۀ نظامی سروده شده است این حماسه تاریخی به شرح زندگی تیمور گورکان که از نیاکان شاه اسماعیل صفوی بوده و کارها واحوال شاه اسماعیل صفوی به خصوص جنگ ها و نبردهای وی می پردازد. معانی تازه و لطیف، توصیف های زیبا و بدیع و آرایه های لفظی و معنوی، این مثنوی را در ردیف مهم ترین حماسه های تاریخی ادبیّات فارسی قرار داده است.
این مثونی را هاتفی خرجردی جامی ( تولد سال ۸۰۰ ه.ق) خواهرزاده عبدالرحمن جامی و شاگرد او و از شاعران برجسته اواخر عصر تیموری به رشته نظم در آورده است.
او یکی از شاعرانی است که در انجمن فضلای هرات در اواخر عهد تیموریان پرورش یافت . از اقسام شعر بیشتر به سرودن مثنوی میپرداخت و به پیروی از خمسه نظامی گنجوی به نظم خمسه ای دست زد:
- لیلی و مجنون
- خسرو و شیرین
- هفت منظر
- تیمور نامه
- شرح فتوحات شاه اصماعیل صفوی – به درخواست آن شهریار سرودن آن را شروع کرد ولی هزار بیت آن را سروده بود که روزگارش به سر آمد واین مثنوی بهترین مثنوی او شناخته میشود.
هاتفی از شعرای معروف زمان خود بوده و در خدمت سلطان حسین بایقرا و وزیر دانشمندش امیر علیشیر نوائی احترام تمام داشته است و شاه اسماعیل صفوی نیز در تعظیم و تکریم وی میکوشید داستان جالبی در این رابطه وجود دارد.
هنگامی که شاه اسماعیل صفوی شهر هرات را فتح کرد از روی کدورتی که نسبت به مولانا جامی داشت دستور داد تا عمارت مقبره او را در هم کوبند و در کتابها و دیوانها هرجا که نام جامی هست نقطه جامی را تراشیده بر بالای آن گذارند تا خامی خوانده شود . چون این خبر به هاتفی رسید سخت متاثر گشت و قطعه زیر را سرود به حضور شاه فرستاد
بس عجب دارم ز انصاف شه کشور گشای آنکه عمری بردرش گردون غلامی کرده است
کز برای خاطر جمعی لوند نا تراش نقطه جامی تراشیدست و خامی کرده است
شاه اسماعیل وقتی شعر را خواند و از مفهوم ظاهری و باطنی آن آگاهی یافت از حکم خود منصرف شد و تصمیم گرفت دیگر خامی نکند . هاتفی در حدود صد سال زیست و در سال ۹۰۰ – ۹۲۷ هجری – درگذشت و در باغ خود واقع در خرجرد جام که زادگاهش بود به خاک سپردند.