دستنویس کتابخانۀ طوپقاپوسرای در استانبول
عنوان: دستنویس کتابخانۀ طوپقاپوسرای در استانبول
نشانی: به نشان H. 1510
تاریخ نگارش: پنجم دوالحجۀ ۹۰۳ هجری قمری – بیست و پنجم ژوییۀ ۱۴۹۸ میلادی
خط نویس: ورقه بن عمر سمرقندی
محل نگارش: نامعلوم
تعداد صفحات: ۴۹۸ برگ،
تعداد نگاره ها: ۲۵ مجلس
چینش صفحه‌ها: چهار ستون و ۲۷ سطر جدول‌بندی شده
نوع خط: خـط میان نسخ و نـستعلیق،
اندازه: ۱۶ × ۲۶ سانتیمتر
توضیحات اثر:
در آغاز کتاب، در میان صفحه یک ترنج دارد و در کتیبۀ آن نوشته است:
برسم الخزانه السّلطان الاعظم الاعدل أبوالمظفر السّلطان حسین گورکانی خلدالله تعالی ملکه و سلطانه و افاض على العالمین.
پس از آن مقدمه، افسانۀ محمود و فردوسی و هجونامه است و از مقدمۀ کهن چیزی ندارد. دو صفحۀ نخستین مقدمه منثور دارای چهار لوح و حاشیه سازی است و متن هر صفحه را در پانزده سطر نوشته است. در کتیبه های بالا و پایین صفحات، عبارتی به خط کوفی دارد که در میکرو فیلم خوانا نیست. در پایان مقدمۀ منثور، نام کاتب و تاریخ کتابت آمده است:
کتبه ورقه بن عمر سمرقندی تجاوز الله عن سیآته بتاریخ سنه ثلاث وتسعمایه الهجریه:
سکه ای‌کاندر سخن فردوسی طوسی نشاند تا نپنداری که کس در عالم فرسی نشاند
اول از بالای کرسی بر زمین آمد سخن او دگر بار از زمینش برد و بر کرسی نشاند
پس از مقدمۀ منثور، دو تصویر تمام صفحه ای دارد و پس از آن متن اصلی آغاز می گردد. صفحۀ نخستین متن اصلی دارای سرلوحه است و در کتیبۀ آن عبارتی دارد که در میکرو فیلم خوانا نیست، صفحات در چهار ستون و ۲۷ سطر جدول بندی شده اند. هر صفحه، بدون تصویر و سرنویس، دارای ۵۴ بیت است. تاریخ ختم شاهنامه در این دستنویس سال ۳۸۴ هجری قمری است. پایان صفحه آخر چنین است:
سر آمد کنون قصّه یزدگرد به ماه سپندارمذ روز ارد
ز هجرت‌سه‌صد‌سال وهشتاد وچار به نام جهان داور کردگار
تمت الکتاب بعون الملک الوّهاب وحسن توفیقه و الحمد لله رب العالمین و الصّلوه والسّلام على خیر خلقه محمد و آله اجمعین الطّیبین الطّاهرین وسلّم تسلیماً دایماً کثیراً على ید العبد الضعیف النحیف المحتاج الى نعمه الله تعالى منصور بن محمد بن ورقه بن عمر بختیار بهبهائی من اعمال جبل جیلویه (=کهگیلویه ) غفر الله له و لوالدیه فی خامس فی ذوالحجه الحرام لسنه ثلاث و تسعمایه الهجّریه النبّیویه المصطفّویه.
اصل متن شاهنامه در این دستنویس ۴۸۵ برگ است. ۱۳ برگ بقیه لغت فرس اسدی است به خط همین کاتب و در پایان آن در لوحهای نام سلطان حسین میرزا، که کتاب برای خزانه او نوشته شده است و نام او در آغاز کتاب نیز هست، آمده است و در زیر آن در جدولی نام همه کسانی که به نحوی در تهیۀ کتاب سهم داشته اند یاد شده است:
کاغذ خطایی ابتیاع خواجه مرشد کاشغری، کتابت به خط مولانا ورقه بن عمر سمرقندی، تذهیب چهار لوح و سر داستان به عمل أستاد شر….. و جلال الدین کرمانی، جدول به عمل استاد احمد و مولانا محمد هروی، تصویر به عمل استاد عبدالوهاب مصور مشهدی
و در پایان هر جدول توضیحات دیگری هم افزوده است.
پس از لغت فرس، دستنویسی از خمسه نظامی به خط لطف الله بن یحیی بن محمد تبریزی مورخ رجب ۹۰۶ هجری قمری در شیراز ضمیمۀ کتاب است
این شاهنامه و لغت فرس برای خزانۀ سلطان حسین گورکانی نوشته شده است و کتیبۀ آن در آغاز و پایان کتاب و مهر او در جای جای کتاب هست. و این پادشاه همان حسین بایقرا پسر منصور بن بایقرا بن عمر شیخ از سلسلۀ تیموری است که پس از مرگ ابو سعید از سال ۸۷۳ تا ۹۱۱ در هرات به پادشاهی رسید و مردی هنر پرور و شاعر و میگسار و کبوتر باز بود.