نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : خرگاه
نام فعلی مکان جغرافیایی : شامل ولایات کوهشتانی شرق بلخ
نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه:
شرح مکان جغرافیایی:
خرگاه در اولین توافق مرزی ایرانیان و تورانیان که پس از نفوذ تورانیان با سالاری افراسیاب به داخل ایران تا خوار ری صورت گرفت مرزهای دو کشور از دو سو تعیین شد یکی به موازات جیحون که مرز توران را با مرکز و قلب ایران نشان میداد و دیگری قلمرو تورانیان را از منطقه تحت حکومت زال و خاندانش تفکیک میکرد که شامل سیستان و زابلستان و حدود کابلستان بود بدین سبب در تعیین مرزها گوید:
ز رودابد و شیر تا مرز تور از آن بخش گیتی به نزدیک و دور
ز مرزی کجا رسم خرگاه بود زو و زال را دست کوتاه بود
اما پس از آن که رستم به سن بلوغ و پهلوانی میرسد تورانیان از بیم او تقاضای تجدید عهد می کنند و یادآور می شوند
سزد گر بداریم دل هم بران نگردیم از آیین و رسم سران
ز خرگاه تا ماورالنهر بر که جیحون میانجی است اندر گذر
برو بوم ما بود هنگام شاه نکردی بدین مرز ایرج نگاه
از این ابیات به وضوح بر می آید که خرگاه نسبت به جیحون در نقطه مقابل ماوراء النهر بوده است. توافقنامۀ نخست هم نشان میدهد مرز خرگاه قلمرو زال را از ممالک همجوارش جدا می کرده است بنابراین از جمع دو مطلب میتوان نتیجه گرفت که خرگاه شامل ولایات کوهستانی شرق بلخ یعنی حدود تخارستان بوده که
در برگیرنده قسمتهایی در ساحل چپ جیحون در آغاز جریان ،آن مشهور به دریای پنج یا پنج آب بوده است. چون در معاهده مزبور از ولایات ساحل چپ جیحون در ابتدای آن از جمله شگنان یا شگنی و پنجهیر و اندراب و سمنگان و بلخ به عنوان ولایات متعلق به ایران نام برده شده اما از طخارستان یا تخارستان که مرکز آن شهر قندوز فعلی یا همان طایقان یا طالقان شرقی قدیم بوده نامی نیامده است سرزمین خرگاه باید شامل همان حدود بوده باشد.