عنوان: حضور ایزدبانوان پیشین در شاهنامه
نویسندگان: سحر رستگاری نژاد / دکتر معصومه باقری
سابقه شغلی یا تحصیلی نویسندگان: کارشناس ارشد فرهنگ و زبان‌های باستانی / استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان
تاریخ نگارش: زمستان ۱۳۹۳ هجری شمسی
منبع: مجله علمی-پژوهشی جستارهای ادبی شمارۀ ۱۸۸، بهار ۱۳۹۴
چکیده مقاله:
واژه پری، بازمانده پئیریکا pairikā- اوستایی است که از ریشه فعلی هندواروپاییper- «زاییدن، به وجود آوردن» مشتق شده است و پئیریکا را می توان «زاینده و بارور» معنی کرد. پریان که در گذشته ای دور ایزدبانوان قابل ستایش باروری بودند، پس از تحولی که زرتشت در باور ایرانیان به وجود آورد، به تمامی تبدیل به موجوداتی منفی گردیدند که در سپاه اهریمن با اغوای قهرمانان، نقش بس فعالی در برابر اهورامزدا و پیروانش بر عهده داشتند. در اوستا واژه پئیریکا با سه نام همراه است که شخصیت هایی کاملاً اهریمنی هستند: پری خنثیتی xnaθaiti-، موش پری mūš و پری دژیایریه dužyāirya-. گرچه در اوستا پری با شخصیت مثبت پیش زرتشتی وجود ندارد،لایه های درونی اندیشه آریایی کماکان باور به پری را به عنوان ایزدبانوی باروری و زایش نگه می دارد. به همین دلیل در ابیات شاهنامه به راحتی می توان دو چهره متفاوت از پری دید: چهره ای پیش زرتشتی و مثبت، و چهره ای پس زرتشتی و منفی که هر دوگاه آشکارا با لفظ پری همراه است؛ همچون پری هفت خوان رستم، و گاه پنهانی و بدون لفظ پری،در داستان تنها حضوری پری وار دارد؛ همچون مادر سیاووش یا منیژه. در این پژوهش تلاش بر آن است تا با بررسی ابیات شاهنامه، چهره پیش زرتشتی و پس زرتشتی، پنهانی و آشکار پری مورد بررسی قرار گیرد.
کلمات کلیدی: شاهنامه, پری, اوستا, ایزدبانو باروری, پئیریکا, پری خنثیتی, موش پری, پری دژیابریه
دریافت مقاله: حضور ایزدبانوان پیشین در شاهنامه