بیداد: نام دژ- شهری در ولایت سغد بوده که حاکم آن از دست نشاندگان افراسیاب بود و  کافور نام داشت و که غلامان او از گوشت آدم، خورش می ساخته اند. رستم پس از شکست دادن کاموس کشانی و خاقان چین در زمان پادشاهی کیخسرو، و ورود به ماوراء النهر(که از داستان های نامتعارف شاهنامه است) دژی را که می گفته اند«تور بن فریدون» ساخته و آن را تورگِرد می خوانده اند.

گرچه سغد نام ولایتی است، به نظر می رسد در این داستان غرض از سغد شهر مرکزی آن(احتمالا پنجکنت، زادگاه رودکی در ۶۰ کیلومتری شرق سمرقند) بوده باشد، چون گوید دژ بیداد در یک منزلی سغد بود:

    وزان   جایگه   نیز   لشکر  براند         بیامد  به  سغد  و دو  هفته بماند

به نخچیر و گوی و به می  دست  برد        از  آن  گونه  یک  چند  خورد و شمرد

   وزان  جایگه  لشکر  اندر  کشید         به  یک  منزلی  بر،  یکی شهر دید

کجا  نام  آن  شهر  بیداد  بود         دژی   بود  کز  مردم  آباد  بود

همه  خوردنی ها  ز  مردم  بدی        پریچهره ای  هر  زمان  گم بدی

پرستندگانی   که   نیکو   بدی        به  دیدار  و  بالا  بی  آهو  بدی

ازو ساختندی به  خوان  برخورش         بدین   گونه   بُد  شاه   را  پرورش

تهمتن  بفرمود   تا   سه  هزار          زره دار   و   برگستوان ور   سوار

بدان در فرستاد با گستهم         دو  گُرد  خردمند  با  او  بهم

   مِهِ  شهر   را   نام  کافور  بود        که  او  را  بدان  شهر منشور بود

در ابیات بعدی هم آن در ساخته تور، کارستان(شهر جنگاوران) و تورگرد خوانده شده است.  اگر از جنبه های داستانی این در شهر بگذریم، محل آن را می توان در حواشی رود زرافشان، میان شهرهای پنجکنت تا فَلغَر(در اصل پارغر، عینی کنونی) دانست که همه در کشور تاجیکستان واقع اند.

قبلی «
بعدی »