نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : بامیان
نام فعلی مکان جغرافیایی :
نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه: بامین، بامی
شرح مکان جغرافیایی:
بامی بامیان بامین این هر سه نام به شهر و ولایتی تعلق دارد که اکنون آن را به نام بامیان میشناسیم ( برخی از متون بامین را از بامیان جدا دانسته آن را از اعمال هرات و قصبۀ ناحیۀ بادغیس می دانند). شهر بامیان میان کوههای مرکزی افغانستان در شمال غرب شهر کابل قرار دارد که با جاده به کابل و قندوز متصل است. در متون کهن آن را بر حد میان گوزگانان و حدود خراسان دانسته اند که دارای کشت و برز فراوان است.
چون در دوره پیش از اسلام بامیان به سبب وجود پیکرههای عظیم مشهور بودا خنگ بد و سرخ ، بد و دیگر معابد بودایی در آن، مهم ترین شهر بودائیان بوده گاه بلخ را هم از مضافات آن دانسته و بلخ با می خوانده اند نه بالعکس اولین باری که از بامیان در شاهنامه یاد شده در پایان داستان نوذر و کشته شدن او توسط افراسیاب است که بزرگان ،ایران از جمله سپاه سالار ،سام در جست وجوی شاهی از تخمه فریدون برمی آیند و زوطهماسب را برمی گزینند که ظاهراً در حدود بلخ بوده است و گروهی را به سراغ وی می فرستند:
بشد قارن و موبد و مرزبان سپاهی زبامین و زگرزبان
یکی مژده بردند نزدیک زو که تاج فریدون به تو گشت نو
پس از آن در داستان یازده رخ و پادشاهی کیخسرو زمانی که پیران ویسه در نامه ای به گودرز پیشنهاد مصالحه و تعیین مرزهای ایران و توران را می کند در بیتی گوید :
دگر پنجهیر آید و بامیان در مرز ایران و جای کیان
پیش از جنگ ،بزرگ که کیخسرو چهار لشکر کلان را به چهار مرز ایران فرستاده بود افراسیاب هم صدهزار گرد شمشیرزن را به بلخ با میفرستاد، چون گستهم نوذر در آنجا بود در داستان گشتاسپ و ارجاسپ هم سه بار از بلخ به صورت بلخ بامی یا بلخ بامین نام برده شده است بالاخره در پادشاهی انوشیروان یک بار از بلخ بامی بار دیگر هم از بامین یاد شده است. در ابتدای داستان شطرنج آمده است که روزی شاه در درگاه خود با بزرگان نشسته بود که باخبر شد از هندوستان هدایایی در راه است. آنگاه بزرگان درگاه شاه چنین توصیف شده اند:
همه کاخ پر موبد و مرزبان ز بلخ و زبامین و از گرزبان
یاد کرد از بلخ بامی در پادشاهی انوشیروان یک بار دیگر هم آمده است در نتیجه از بامیان به تنهایی فقط سه بار نام برده شده است، دو بار به صورت بامین و یک بار هم به شکل بامیان که میتوان گفت به نسبت شهر همسایه اش بلخ جایگاه کمتری در شاهنامه داشته است.
شهر بامیان که در اصل مرکز خرده ولایتی به همین نام بوده در زمان حکومت غوریان در سده ششم هجری یکی از مراکز سه گانه حکومت ایشان بوده است و غوریان حامی اغلب شعرا و علما و عرفای ،ایران از جمله نظامی عروضی چهار مقاله صفحات آغازین و پایانی ،آن که تقدیم به حکام غوری بامیان» شده است. فخرالدین رازی جوزجانی و خاندان مولانا جلال الدین محمد بلخی بوده و نقشی مهم در تاریخ و فرهنگ ایران ایفا کرده اند شهر و ولایت بامیان اکنون در کشور افغانستان قرار دارد و در شمال غرب کابل واقع است.