ابوالفضل خطیبی (زادهٔ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۳۹ در گرمسار) نویسنده، شاهنامه‌پژوه و پژوهشگر زبان و ادب فارسی است که اکنون با درجهٔ استادیار، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و مشاور علمی گروه فرهنگ‌نویسی است.
نام شخصیت: ابوالفضل خطیبی
سال تولد شخصیت: ۲۵ اردیبهشت ماه ۱۳۳۹
محل تولد شخصیت: روستای آرادان از توابع گرمسار
تاریخ درگذشت شخصیت : ۲۱ دی ماه ۱۴۰۱
ملیت شخصیت: ایرانی
دین شخصیت: اسلام
شغل شخصیت: شاهنامه پژوه، نویسنده، زبان شناس
آثار و فعالیت ها :
خطیبی تاکنون در حوزه‌های تاریخ ایران، زبان و ادبیات فارسی و ایرانشناسی ۹ کتاب ، ۶۸ مقاله و ۲۳ نقد کتاب منتشر شده‌است. حوزه ی تخصصی وی شاهنامه ی فردوسی و ادبیات حماسی است و تاکنون در همایش‌های گوناگونی شرکت داشته و در آنها به ایراد سخنرانی پرداخته است.
سوابق کاری و اجرایی :
– نویسنده و ویراستار علمی دایره المعارف بزرگ اسلامی (۱۳۶۹ـ۱۳۷۵).
– معاون گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی (۱۳۷۸-۱۳۹۲).
– معاون سردبیر مجله نامه ایران باستان (مجله بین‌المللی مطالعات ایرانی، از شمارۀ ۱ تا ۱۱).
– معاون سردبیر مجله فرهنگ‌نویسی، ویژه‌نامه نامه فرهنگستان (از شمارۀ ۱ تا ۷).
جایزه ها :
تندیس و لوح تقدیر برای نگارش مقاله «اصالت کهن‌ترین نسخه شاهنامه» (فلورانس ۶۱۴ هـ.ق) چاپ شده در نشر دانش، س۲۱، ش۱، بهار ۱۳۸۴، مقاله برگزیده در آیین بزرگداشت حامیان نسخه‌های خطی، سوم آذر ماه ۱۳۸۴٫
عضویت ها :
۱ـ عضو هیئت تحریریه فصلنامه تاریخ ایران باستان (مجله اینترنتی).
۲ـ عضو هیئت داوران مجله پژوهش زبان و ادبیات فارسی، دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
۳ـ عضو هیئت داوران جشنواره نقد ادبی.
۴ـ عضو هیئت داوران کتاب سال جمهوری اسلامی ایران.
۵ـ عضو هیئت تحریریه و شورای علمی مجلۀ نامۀ پژوهشگاه(فصل¬نامۀ پژوهشهای ایرانشناسی سفارت ایران در تاجیکستان، از شمارۀ ۱۸ به بعد)
۶- دبیر مهمان: مجلّه فرهنگ مردم، ویژه¬نامه شاهنامه، بهار ۱۳۸۷٫
توضیحات شخصیت:
خطیبی در سال ۱۳۳۹ خورشیدی در روستای امامزاده علی‌اکبر از توابع آرادان در شهرستان گرمسار زاده شد و دوران ابتدایی را در همان روستا و راهنمایی و دبیرستان را در آرادان سپری کرد. در سال ۱۳۵۸ در رشتهی تاریخ وارد دانشگاه شیراز شد و در ۱۳۶۵ مدرک کارشناسی گرفت. در سال‌های ۱۳۷۵–۱۳۷۸ دورهی کارشناسی ارشد را در رشتهی فرهنگ و زبانهای باستانی ایران در پژوهشگاه علوم انسانی گذراند و در سال‌های ۱۳۹۰–۱۳۹۴ در همان پژوهشگاه در رشتهی زبان و ادبیات فارسی دورهی دکتری را سپری کرد و در ۲۵ آذر ۱۳۹۴ از رسالهی دکتری خود باعنوان «بررسی انتقادی مهمترین قطعات و بیتهای الحاقی شاهنامه» دفاع کرد.
از سال ۱۳۶۸ پس از اتمام دورهی سربازی در چند مرکز پژوهشی به فعالیت اشتغال داشت، از جمله: مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی (۱۳۶۸–۱۳۷۵)، مرکز نشر دانشگاهی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی (از ۱۳۷۵ تا کنون).
خطیبی عضو هیئت علمی و معاون گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و معاون سردبیر مجلهی «نامه ایران باستان»، نگارندهی بیش از صد مقالهی علمی به ویژه دربارهی شاهنامه در دانشنامه‌ها و مجلات تخصصی ادبی بوده و در تصحیح شاهنامه با جلال خالقی مطلق در جلد هفتم همکاری داشته‌است.
لینک های مرتبط:
Academia: https://persianacademy.academia.edu/AbolfazlKhatibi
Weblog: a-khatibi.blogspot.com
Email: abkhatib39@gmail.com
کارنامه علمی ابو الفضل خطیبی :
تالیف ها ( کتاب ها ) :
۱ـ شاهنامه، ابوالقاسم فردوسی: طبع انتقادی، به کوشش جلال خالقی مطلق و ابوالفضل خطیبی، دفتر ۷، نیویورک، بنیاد میراث ایران ۱۳۸۶/۲۰۰۷٫؛ تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، کانون فردوسی، ۱۳۸۶٫
۲ـ برگزیده مقاله‌های نشر دانش درباره شاهنامه (شماره ۱۱)، ابوالفضل خطیبی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی ۱۳۸۶/۲۰۰۷٫
۳ـ تقدیرباوری در منظومه¬های حماسی فارسی(شاهنامه و ویس‌ورامین)، هلمر رینگرن، ترجمه ابوالفضل خطیبی، تهران، انتشارات هرمس ، ۱۳۸۷/۲۰۰۹٫
۴- یادداشتهای شاهنامه، بخش سوم، با همکاری جلال خالقی مطلق و محمود امیدسالار، نیویورک، بنیاد میراث ایران ۱۳۸۷/۲۰۰۸؛ تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۰٫
۵- به فرهنگ باشد روان تندرست: مقاله¬ها و نقدهای نامۀ فرهنگستان دربارۀ شاهنامه، به کوشش احمد سمیعی گیلانی و ابوالفضل خطیبی، به مناسبت همایش هزارۀ شاهنامه در اردیبهشت¬ماه ۱۳۹۰، تهران، فرنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۰٫
۶- جشن‌نامۀ دکتر فتح‌الله مجتبائی، به کوشش علی‌اشرف صادقی و ابوالفضل خطیبی، تهران، انتشارات هرمس، ۱۳۹۳٫
۷- فرامرزنامۀ بزرگ، از سراینده‌ای ناشناش در اواخر قرن پنجم هجری، به کوشش ماریولین فان زوتفِن و ابوالفضل خطیبی، تهران، انتشارات سخن ۱۳۹۴٫
۸- شبرنگ‌نامه: داستان شبرنگ پسر دیو سپید با رستم، از سراینده‌ای ناشناس احتمالاً در قرن ششم هجری، به کوشش ابوالفضل خطیبی و گابریله فان دِن بِرخ، تهران، موقوفات دکتر محمود افشار با همکاری انتشارات سخن، ۱۳۹۵٫
۹٫ آیا فردوسی محمود غزنوی را هجو گفت؟هجونامۀ منسوب به فردوسی: بررسی تحلیلی، تصحیح انتقادی و شرح بیت‌ها، تهران، انتشارات پردیس دانش، ۱۳۹۵٫
تالیف ها ( مقاله ها ) :
مجله‌ها و مجموعه ها :
۱ـ «راوی و روایت مرگ جهان‌پهلوان در شاهنامه»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، دوره جدید، س۲، ش۶، ۸،۷، پاییز ۷۳ـ بهار ۷۴ (شماره ویژه یادنامه دکتر عباس زریاب خوئی)، ص ۱۳۳ـ۱۴۶٫
۲ـ «دهقان» (ترجمه از انگلیسی)، نوشته احمد تفضّلی، نامه فرهنگستان، س۳، ش۱، بهار ۱۳۷۶، ص ۱۴۸ـ۱۵۵٫
۳ـ «نگاهی به فرهنگهای شاهنامه (از آغاز تا امروز)» نامه فرهنگستان، س۴، ش۳، پاییز ۱۳۷۷ (شماره مسلسل: ۱۵)، ص ۳۷ـ۵۷٫
۴ـ «سرگذشت سیرالملوک ابن‌مقفع»، یادنامه دکتر احمد تفضلی، به کوشش علی اشرف صادقی، تهران، سخن، ۱۳۷۹، ص ۳۷ـ۵۷٫
۵ ـ «اسفندیار در برزخ»، مجموعه مقالات علوم انسانی (زبان‌وادبیات)، دانشگاه آزاد اسلامی تهران جنوب، دفتر یکم، پاییز ۱۳۷۹، ص ۷۷ـ ۱۰۴٫
۶ ـ «داستان بهرام گور و آزاده و نکاتی در تصحیح متن شاهنامه»، نشر دانش، س۱۸، ش۴، زمستان ۱۳۸۰، ص ۱۵ـ ۲۱٫
۷ـ «شده لاله در چنگ گلبن قدح (تصحیح مصراعی از شاهنامه)»، نشردانش، س۱۹، ش۱، بهار ۱۳۸۱، ص ۶۷ـ۶۸٫
۸ ـ «یکی نامه بود از گَهِ باستان (جستاری در شناخت منبع شاهنامه فردوسی)»، نامه فرهنگستان، س۵، ش۳، اردیبهشت ۱۳۸۱ (شماره مسلسل: ۱۹)، ص ۵۴ـ۷۳٫
۹ـ «چو بازِ هُش آمد شه سرفراز: باز هم درباره حرف اضافه باز»، نشردانش، س۱۹، ش۲، تابستان ۱۳۸۱، ص ۲۸ـ۳۱٫
۱۰ـ «بیتهای زن‌ستیزانه در شاهنامه»، نشردانش، س۲۰، ش۲، تابستان ۱۳۸۲، ص ۱۹ـ۲۶؛ ترجمه آلمانی:
A.khatibi, “Die frauenfeindlichen Verse im Šāh-nāma” Iranistik‚ Trans. By Saharnaz Parsa‚ No.7‚ Spring and Sammer 2005 pp. 105-122.
۱۱ـ «کاتب خوش‌ذوق و دردسر مصحح: درباره کهن‌ترین دست‌نویس کامل شاهنامه (لندن ۶۷۵ هـ.ق)»، نشردانش، س۲۰، ش۳، پاییز ۱۳۸۲، ص ۱۸ـ۲۶٫
۱۲ـ «شاهنامه‌ای کهن: همخوانی بخشی از دست‌نویس سعدلو با کهن‌ترین دست‌نویس کامل شاهنامه»، نشردانش، س۲۰، ش۱، بهار ۱۳۸۲، ص ۳۰ـ۳۶٫
۱۳ـ «تصحیحات و متن‌های انتقادی شاهنامه»، کتاب ماه، ادبیات و فلسفه، س۷، ش۵، اسفند ۱۳۸۲، ص ۶۴ـ۶۷٫
۱۴ـ «اصالت کهن‌ترین نسخه خطی شاهنامه (فلورانس ۶۱۴ هـ.ق)»، نشر دانش، س۲۱، ش۱، بهار ۱۳۸۴، ص ۲۸ـ۳۸٫
۱۵- ” On the Source of the story of Bīzhan and Manīzha”, The Sprit of Wisdom (Mēnōg ī Xrad): Essays in Memory of Ahmad Tafazzoli, ed. by T.Daryaee and M.Omidsalar, Costa Mesa, California, Mazda Publishers, 2004, pp. 103-112.
۱۶ـ «بیتهای عرب‌ستیزانه در شاهنامه» ، نشر دانش، س۲۱، ش۳، پاییز ۱۳۸۴، ص ۱۴ـ۲۰٫
۱۷ـ «خوانش شاهنامه (بر مبنای تصحیح جدید جلال خالقی مطلق)»، زبان و رسانه (مجموعه مقالات هم‌اندیشی زبان و رسانه)، به کوشش محمد پروری، تهران، تحقیق و توسعه رادیو، ۱۳۸۴٫
۱۸ـ «ایوانکی در بستر تاریخ»، پژوهشهای ایران شناسی: نامواره دکتر محمود افشار، جلد ۱۵: ستوده‌نامه (۱)، به کوشش ایرج افشار با همکاری کریم اصفهانیان و محمدرسول دریاگشت، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ۱۳۸۴، ص۳۳۷ـ۳۴۴٫
۱۹ـ «گرشاسب‌نامه» ارجنامه حبیب یغمایی به کوشش سیدعلی آل داوود، تهران، نشر میراث مکتوب، ۱۳۸۴، ص ۳۹۹ ـ ۴۰۸٫
۲۰ـ «هویت ایرانی در شاهنامه»، نامه فرهنگستان، دوره ۸، ش ۴، زمستان ۱۳۸۵ (پیاپی ۳۲)، ص ۶۹- ۷۸٫
۲۱ـ «فرهنگ جامع زبان فارسی، پیکره در فرهنگ‌نگاری فارسی و پیکره زبانی رایانه‌ای»، فرهنگ‌نویسی (ویژه‌نامه نامه فرهنگستان)، س ۱، ش ۱، دی ۱۳۸۶، ص ۴ ـ ۶۵٫
۲۲ـ «استفاده منطقی از منابع جنبی در تصحیح شاهنامه»، نامه انجمن، س ۷، ش ۱، بهار ۱۳۸۶٫
۲۳- «فغان که با همه کس غائبانه باخت فلک: منشأ تقدیرباوری در شعر حافظ»، جشن¬نامه استاد اسماعیل سعادت، زیر نظر حسن حبیبی، تهران نشر آثار فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۸۷٫
۲۴- «به گیتی نماند مگر مردمی»(سرمقاله)، فرهنگ مردم: ویژه¬نامه شاهنامه(دبیر مهمان برای این شماره: ابوالفضل خطیبی)، بهار ۱۳۸۷، ص۵-۹٫
۲۵- «دینِ خرّم» ، آفتابی در میان سایه¬ای(جشن¬نامه استاد دکتر بهمن سرکاراتی)، به کوشش سجّاد آیدنلو و علیرضا مظفّری، تهران، نشر قطره، ۱۳۸۷٫
۲۶- « شاهنامه و فرهنگ¬نویسی فارسی»، فرهنگ¬نویسی، ویژه¬نامه نامه فرهنگستان،دوره دوم، شماره دوم، مهر ۱۳۸۸، ص ۴۰-۶۳٫
۲۷- «بادپایان هِخته‌زَهار»، جشن¬نامۀ استاد عبدالمحمد آیتی، زیر نظر غلامعلی حدّاد عادل، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی ۱۳۸۸، ص۱۳۵-۱۵۲٫
۲۸- «اندیوشهر، سورستان، گندشاپور، سوراب»، چون من در این دیار: جشن¬نامۀ استاد دکتر رضا انزابی¬نژاد، به کوشش محمدرضا راشد محصّل، محمدجعفر یاحقی و سلمان ساکت، تهران، سخن، ۱۳۸۹، ص۱۶۹-۱۸۰٫
۲۹- «جهش، واژه¬ای ناشناخته در شاهنامه»، فرهنگ¬نویسی(ویژه¬نامۀ نامۀ فرهنگستان)، جلد سوم، بهمن ۱۳۸۹، ص۱۷۲-۱۸۱٫
۳۰- «آبِ دندان و بابِ دندان»، فرهنگ¬نویسی(ویژه¬نامۀ نامۀ فرهنگستان)، جلد سوم، بهمن ۱۳۸۹، ص۱۸۴-۱۸۹٫
۳۱- «منشأ ضرب المثل نوشدارو بعد از مرگ سهراب»، فرهنگ¬نویسی(ویژه¬نامۀ نامۀ فرهنگستان)، جلد سوم، بهمن ۱۳۸۹، ص۲۵۲-۲۵۵٫
۳۲- «هزارۀ نظم شاهنامه»(سرمقاله)، نامۀ فرهنگستان، دورۀ ۱۱، ش ۳، پاییز ۱۳۸۹، ص ۲-۹٫
۳۳- «گرشاسپ یا کرشاسپ، گشواد یا کشواد، گرسیوز یا کرسیوز»، جشن¬نامۀ استاد دکتر سلیم نیساری، زیر نظر غلامعلی حدّاد عادل، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۰، ص۱۵۵-۱۶۴٫
۳۴- «تفسیری دیگر از بیتهای بحث‌انگیز شاهنامه دربارۀ وارونه‌خویی ضحاک»، نامۀ فرهنگستان، دورۀ ۱۲، ش ۱، بهار ۱۳۹۰ (پیاپی: ۴۵)، ص۴۵-۶۳٫
۳۵- «اگر تندبادی برآید ز کنج»، نامۀ فرهنگستان، دورۀ ۱۲، ش ۴، زمستان ۱۳۹۰ (پیاپی: ۴۸)، ص۵۲-۶۰٫
۳۶- «که من شهر علمم علیّم در است»، خرد بر سر جان، نامگانۀ دکتر احمد رجائی بخارائی، به کوشش محمدجعفر یاحقی، محمدرضا راشد محصل، سلمان ساکت، تهران، سخن، ۱۳۹۱، ص۱۹۳-۱۹۸٫
۳۷- «فرضیه ای دربارۀ پیدایش شطرنج و ارتباط میان رخ و قلعه»، سایۀ سرو سهی، یادنامۀ دکتر منوچهر مرتضوی، به خواستاری و اشراف سیدمحمدتقی علوی و به اهتمام محمد طاهری خسروشاهی، تبریز، انتشارات
ستوده، ۱۳۹۱، ص۴۷۹-۴۸۶٫
۳۸- «رای و رأی»، با همکاری سیداحمدرضا قائم‌مقامی، فرهنگ‌نویسی، ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان، جلد پنجم و ششم، اردیبهشت ۱۳۹۲، ص۲۲۳-۲۴۴٫
۳۹- «آیا فریدون به یزدان ناسپاس شد؟»، مجموعه مقالات همایش هزارۀ شاهنامه (فرهنگستان زبان و ادب فارسی، اردیبهشت ۱۳۹۰ش)، به کوشش محمدجعفر یاحقی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۲ش
۴۰- «فرهنگهای شاهنامه در شبه‌قاره»، شاهنامه در شبه‌قاره، به مناسبت همایش بین‌المللی هزارۀ شاهنامۀ فردوسی، به اهتمام مینا حفیظی، زیر نظر محمدرضا نصیری، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۲، ص۱۱۷-۱۲۸٫
۴۱- «چرا فریدون ضحاک را نکشت؟»، جشن‌نامۀ دکتر فتح‌الله مجتبائی، به کوشش علی‌اشرف صادقی و ابوالفضل خطیبی، تهران، انتشارات هرمس، ۱۳۹۳، ص۳۸۵-۳۹۸٫
۴۲- «سرگذشت یک شعر: چو ایران نباشد تن من مباد»، دانش و آزادگی و…،ارجنامه استاد دکتر محمدرضا راشد محصل، به درخواست و اشراف: محمدجعفر یاحقی، سلمان ساکت، آرش اکبری مفاخر، تهران، سخن، ۱۳۹۳؛ بخارا، ش۱۰۱، مرداد-شهریور ۱۳۹۳، ص۲۵-۳۴٫
۴۳- «کهن‌ترین تصویر رستم و رخش او در نقاشی‌های پنجکنت»، بخارا، س۱۵، ش۹۵ و ۹۶، مهر- آبان ۱۳۹۲، ص۱۲۲-۱۳۵٫
۴۴- «همه تا درِ آز رفته فراز: یک معنی ناشناختۀ آز در داستان رستم و سهراب»، جستارهای ادبی، س۴۴، ش۳ (پیاپی: ۱۷۴)، پاییز ۱۳۹۰، ص۱۰۱-۱۱۱٫
۴۵- «دانای مینوی خرد: شخصیتی خیالی یا تاریخی؟ پیشنهادی برای نام نویسندۀ اصلی مینوی خرد»، نامۀ فرهنگستان، س۱۳، ش۲ (پیاپی: ۵۰)، زمستان ۱۳۹۲، ص۷۳-۹۰٫
۴۶- «اشکانیان در حماسۀ ملی»، تاریخ جامع ایران (ج۲)، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، سرویراستاران: حسن رضائی باغ‌بیدی و محمود دهقی، تهران، مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۳٫
۴۷- «ساسانیان در حماسۀ ملی»، تاریخ جامع ایران (ج۲)، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، سرویراستاران: حسن رضائی باغ‌بیدی و محمود دهقی، تهران، مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۳٫
۴۸- «خدای‌نامه»، تاریخ جامع ایران (ج۵)، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، سرویراستاران: حسن رضائی باغ‌بیدی و محمود دهقی، تهران، مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۳٫
۴۹- «بزشکِ هِزبر و پلنگان یا به رِشکِ هِزبرِ بلیکان»، مجموعه مقاله‌های همایش مخاطب‌شناسی شاهنامه و شعر حماسی فارسی (دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد-۲۳ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۴)، به کوشش فرزاد قائمی، مشهد، قطب علمی فردوسی‌شناسی و ادبیات خراسان- انتشارات سخن‌گستر، ۱۳۹۴ش، ص۱۳۵-۱۴۶٫
۵۰- «هنر نزد ایرانیان ایرانیان است و بس؟»، پاژ (دورۀ جدید)، س۵، ش۱ (پیاپی: ۲۱)، بهار ۱۳۹۵، ص۷۹-۸۶٫
۵۱- «واکاوی هجونامۀ منسوب به فردوسی»، نامۀ فرهنگستان، س۱۵، ش۲ (شمارۀ پیاپی: ۵۸)،زمستان ۱۳۹۴، ص۱۲۶-۱۵۷٫
۵۲- «دشوارترین بیت شاهنامه»، پیر گلرنگ: یادنامۀ استاد فقید دکتر رشید عیوضی، به خواستاری رحمان مشتاق‌مهر و احمد گلی، به کوشش محمّد طاهری خسروشاهی، قم، نشر ادبیات، ۱۳۹۵، ص۵۳۹-۵۴۵٫
۵۳- «سرقت ادبی سه منظومۀ پهلوانی در قرن دهم: فرامرزنامۀ کوچک، شبرنگ‌نامه و سام‌نامه»، پژوهش های ایرانشناسی، دوره ۶، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۵، ص۵۵-۶۸٫
۵۴- «زریاب باران‌کردار»، اوحدی، س۱، ش۲و ۳، بهمن و اسفند ۱۳۹۵، ص۳۴-۵۳٫
۵۵- «برداشتی نادرست از خوی بد دقیقی»، نامۀ فرهنگستان، س۱۵، ش۳ (شمارۀ پیاپی: ۵۹)،بهار ۱۳۹۵٫
۵۶- «آفرین بزرگان در بیتی از داستان سیاوخش»، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، دورۀ جدید، ش۷، ۱۳۹۶، ص۷۵-۸۰٫
۵۷- «گرایش مذهبی فردوسی: تعصّب یا تساهل؟»، سرو رشید: یادنامۀ غلامرضا رشید یاسمی، به کوشش ابراهیم رحیمی زنگنه- سهیل یاری گل‌دره، شیراز، انتشارات دیباچه،۱۳۹۶، ص۲۸۷-۳۰۲٫
۵۸- «چرا داستان آرش در شاهنامه نیست؟»، نامۀ فرهنگستان، س۱۶، ش۱ (شمارۀ پیاپی: ۶۱)، پاییز ۱۳۹۶، ص۱۴۳-۱۶۱٫
۵۹- «زیستن در شعر: در آستانۀ «در آستانه»»، من بامدادم سرانجام: یادنامۀ احمد شاملو، به خواستاری سعید پورعظیمی، تهران، انتشارات هرمس، ۱۳۹۶، ص۵۱-۶۰٫
۶۰- «سه یادداشت شاهنامه‌شناسی: ۱٫ یک تصحیح قیاسی در داستان سیاوخش (بازگوید یا ژاژ گوید)؛ ۲٫ خودکامگی کاوس‌شاه؛ ۳٫ مصدر سپَردَن در شاهنامه؟»، رستگار منصور، ارج‌نامۀ دکتر منصور رستگار فسایی، به کوشش امیر مهرابی، شیراز، انتشارات نوید شیراز با همکاری قطب علمی بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز و مرکز حافظ‌شناسی، ۱۳۹۶؛ ص۳۱۴-۳۲۲٫
۶۱- «نگاهی تازه به برخی بیتهای داستان رستم و سهراب»، دیهیم هفتاد: مهرنامۀ استاد دکتر محمدجعفر یاحقی، به خواستاری و اشراف: دکتر محمود فتوحی رودمعجنی، دکتر سلمان ساکت و اصغر ارشاد سرابی، تهران، سخن، با همکاری دانشگاه فردوسی مشهد و مرکز آثار مفاخر و اسناد دانشگاه فردوسی، ۱۳۹۷، ص۵۳-۶۴٫
۶۲- «سُهراب، سُرخاب، سوخرا، سُهروی: سرگذشت یک نام ایرانی»، با همکاری احسان شواربی، نامۀ فرهنگستان، دورۀ ۱۶، شمارۀ ۴ (شمارۀ مسلسل: ۶۴)، تابستان ۱۳۹۷، ص۱۱۲-۱۳۶٫
۶۳- «هیونِ مَری: دربارۀ مصراعی بحث‌انگیز در شاهنامه»، فرهنگ‌نویسی (ویژه‌نامۀ‌نامۀ فرهنگستان)، جلد ۱۳، اسفند ۱۳۹۷، ص۱۵۵-۱۶۰٫
۶۴- «تهمینه یا تهمیمه؟ بررسی نسخه‌شناختی و ریشه‌شناختی»، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان)، دورۀ جدید، ش۸، ۱۳۹۸(زیر چاپ).
۶۵- «کولی در ادب فارسی»، جستارهای ادبی، سال ۵۰، شمارۀ ۲۰۰، ۱۳۹۷ (زیر چاپ).
۶۶- «به ماه سپندارمذ روز اِرد»، با همکاری احمدرضا قائم‌مقامی، پژوهشهای ایرانشناسی، دوره ۸، شماره ۳، بهار و تابستان ۱۳۹۸ (زیر چاپ).
۶۷- «دربارۀ دو بیتِ معروفِ منسوب به فردوسی»، جشن‌نامۀ دکتر سیروس شمیسا، به کوششِ یاسر دالوند (زیر چاپ).
۶۸- «وُرا، وَرا، وِرا»، یادنامۀ مرتضی ثاقب‌فر، به کوشش آرزو رسولی (زیر چاپ)
دایره المعارف ها :
۱ـ ابوالاسوار شاوور بن فضل ۲ـ ابوجعفر استاد هرمز ۳ـ ابوسعید بهادرخان ۴ـ ابوسهل خجندی ۵ ـ ابوسهل زوزنی ۶ ـ ابوالعباس اسفراینی: دایره المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر محمدکاظم موسوی بجنوردی، ج۵، تهران، مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۱٫ ۷ـ ابوعلی بلخی ۸ ـ ابوعلی بن استاد هرمز ۹ـ ابوعلی سیمجور ۱۰ـ ابوالفتح‌خان زند ۱۱ـ ابوالفضل تاج‌الدین ۱۲ـ ابوالقاسم سیمجور ۱۳ـ ابوالقاسم علی بن محمد ۱۴ـ ابوالقاسم کثیر ۱۵ـ ابوالقاسم هارون ۱۶ـ ابومنصور بن یوسف ۱۷ـ ابومنصور محمد بن عبدالرزاق ۱۸ـ ابومنصور معمری ۱۹ـ ابونصر کاشی ۲۰ـ ابونصر مستوفی ۲۱ـ ابونصر مشکان ۲۲ـ اتابکان آذربایجان ۲۳ـ اتابکان لرستان ۲۴ـ احمد بن ابی سعید ۲۵ـ احمد بناکتی ۲۶ـ احمد بن حسن میمندی ۲۷ـ احمد بن سهل ۲۸ـ احمد بن عبدالله خجستانی: دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۶، ۱۳۷۳٫ ۲۹ـ احمد بن عبدالصمد شیرازی ۳۰ـ احمد جلایر ۳۱ـ احمد نظامشاه ۳۲ـ احمد ینالتگین ۳۳ـ ارسلان بن سلجوق ۳۴ـ ارسلان جاذب ۳۵ـ ارسلان شاه ۳۶ـ ارسلان شاه غزنوی ۳۷ـ ارغون آغا ۳۸ـ ازبک خان: دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۷، ۱۳۷۵٫ ۳۹ـ «جوری، شیخ حسن»، دایره المعارف تشیع، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی، بهاءالدین خرمشاهی و حسن یوسفی اشکوری، ج۵، تهران ۱۳۷۵ ۴۰ـ اسپیجاب ۴۱ـ استان ۴۲ـ اسدی طوسی ۴۳ـ اسفزار ۴۴ـ اسکندر بیک منشی ۴۵ـ اسماعیل بن سبکتگین ۴۶ـ اسمعیل بن نوح: دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ۱۳۷۷٫ ۴۷ـ اشرف چوپانی ۴۸ـ افضل‌الدین محمد : دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۹، ۱۳۷۹٫ ۴۹ـ الفتکین ۵۰ ـ امیرک بیهقی ۵۱ ـ انوشیروان بن خالد۵۲ ـ اوزگند ۵۳ ـ اولجایتو ۵۴ ـ اویس جلایر ۵۵ ـ ایرانشاه بن ابی‌الخیر ۵۶ ـ ایرانشهر: دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۰، ۱۳۸۰٫ ۵۷ ـ بختیارنامه ۵۸ ـ بدیع بلخی: دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۱، تهران ۱۳۸۱٫ ۵۹ ـ بیژن و منیژه ۶۰ ـ بیوتات، اهل ۶۱ ـ بهرام بن مردانشاه: دایرهه المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۳، تهران، ۱۳۸۴٫ ۶۲ ـ آرش؛ ۶۳ ـ آزادسرو ۶۴ ـ اردشیر بابکان ۶۵ ـ اوستایی، خط و زبان ۶۶ ـ ایرج: دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، ج ۱، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۸۴٫ ۶۷ ـ تجارب‌الامم (بخش پیش از اسلام)؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۴، تهران، ۱۳۸۶٫ ۶۸ ـ آذربرزین‌نامه ۶۹ ـ آرمان شهریاری ایران باستان، از گزنفون تا فردوسی (ولفانگ کناوت) ۷۰ ـ آفرینش زیانکار در روایات ایرانی (آرتور کرستن سن؛ ۷۱ ـ آیدا در آینه (احمد شاملو) ۷۲ ـ آیدا: درخت و خنجر و خاطره (احمد شاملو) ۷۳ ـ آیین شهریاری در شرق (ساموئل کندی اِدی) ۷۴ ـ آیین میترا (مارتین وِرمازِرن) ۷۵ ـ آیین نامه نویسی ۷۶ ـ آیین‌ها و افسانه‌های ایران و چین و باستان (جهانگیر کورجی کویاجی) ۷۷ ـ آیینه جام ( عباس زریاب) ۷۸ ـ ابراهیم در آتش (احمد شاملو) ۷۹ ـ اتعاظ الحنفاء (سخاوی) ۸۰ ـ ارغنون (اخوان ثالث) ۸۱ ـ اساس اشتقاق زبان فارسی (پاول هرن و هوبشمان) ۸۲ ـ اساطیر ایرانی (کارنوی) ۸۳ ـ اسرار خودی و رموز بیخودی (اقبال لاهوری) ۸۴ ـ اسطوره زندگی زردشت (ژاله آموزگار ـ احمد تفضّلی) ۸۵ ـ اسناد کوه مغ ۸۶ ـ الاِعلان بالتّوبیخ لِمَن ذَمَّ التّاریخ (سخاوی) ۸۷ ـ اَلف لَیلَه و لَیلَه ۸۸ ـ اندرزنامه ۸۹ ـ الأوراق فی اخبارِ آل عبّاس و اشعارهم (صولی) ۹۰ ـ اوییم اِیوَک ۹۱ ـ ایران باستان (حسن پیرنیا) ۹۲ ـ ایران باستان (ویزه‌هوفر) ۹۳ ـ ایران در آستانه یورش تازیان (کولسنیکوف) ۹۴ ـ ایران در دوران نخستین پادشاهی هخامنشی (داندامایف) ۹۵ ـ ایران در سپیده‌دم تاریخ (جرج کامرون) ۹۶ ـ ایرانشناسی در اروپا و ژاپن (نیکی کدّی ـ رودی متّی) ۹۷ ـ ایران کوده ۹۸ ـ باغ آیینه (احمد شاملو) ۹۹ ـ بال جبرئیل (اقبال لاهوری) ۱۰۰ ـ بخارا دستاورد قرون وسطی (نلسون فرای) ۱۰۱ ـ بختیارنامه (دقائقی مروزی) ۱۰۲ ـ برزونامه ۱۰۳ ـ برمکیان بنابر روایت مورخین عرب و ایرانی (لوسین بووا) ۱۰۴ ـ بزم‌آورد (عباس زریاب) ۱۰۵ ـ پایگاه ایرانی دین زردشت (مری بویس) ۱۰۶ ـ پاییز در زندان (اخوان ثالث) ۱۰۷ ـ پژوهشی در شاهنامه (جهانگیر کورجی کویاجی) ۱۰۸ ـ پلی میان شعر هجایی و عروضی فارسی (احمدعلی رجائی) ۱۰۹ ـ پنج خیم روحانیان: فرهنگ آثار ایرانی ـ اسلامی (معرفی آثار مکتوب از روزگار کهن تا عصر حاضر)، به سرپرستی احمد سمیعی (گیلانی)، جلد اول: آ ـ پ، سروش، تهران، ۱۳۸۵؛ ۱۱۰- آزادان ۱۱۱- اردشیر سوم: دانشنامه بزرگ ایران ، زیر نظر محمد کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد دوم، ۱۳۸۶؛ ۱۱۲-تاریخ ادبیات فارسی(برتلس) ۱۱۳- تاریخ امپراتوری هخامنشی(پی¬یر بریان)۱۱۴- تاریخ ایران کمبریج ۱۱۵-تاریخ ایران و ممالک همجوار آن(گوتشمید)۱۱۶- تاریخ باستانی ایران بر بنیاد باستانشناسی(هرتسفلد)۱۱۷- تاریخ سنی ملوک الارض والانبیاء(حمزه اصفهانی) ۱۱۸- تاریخ عالم¬آرای عباسی(اسکندربیک منشی) ۱۱۹- تاریخ¬نامۀ هرات (اسفزاری)۱۲۰- تاریخ هرات(فامی هروی)۱۲۱- تاریخ یمینی یا تاریخ عتبی ۱۲۲- تجارب الامم فی اخبار ملوک العرب والعجم ۱۲۳- ترجمۀ تفسیر طبری ۱۲۴- ترجمه¬های فارسی کتاب مقدّس ۱۲۵- تکوین زبان فارسی(علی¬اشرف صادقی): فرهنگ آثار ایرانی ـ اسلامی (معرفی آثار مکتوب از روزگار کهن تا عصر حاضر)، تحت نظر هیأت علمی: سیدعلی آل داود، احمد سمیعی (گیلانی)، رضا سیدحسینی، به سرپرستی احمد سمیعی (گیلانی)، جلد دوم: ت-ث، سروش، تهران، ۱۳۸۷؛ ۱۲۶- رستم و سهراب ۱۲۷- رویین‌دز ۱۲۸- ریاحی، محمدامین ۱۲۹- زریاب خوئی، عباس: دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، جلد سوم، ۱۳۸۹؛ ۱۳۰- جاماسپ¬نامه ۱۳۱- جامع الحکمتین ۱۳۲- جاویدان خرد(با همکاری منوچهر پزشک) ۱۳۳- جستاری چند در فرهنگ ایران(از مهرداد بهار) ۱۳۴- حماسه¬سرایی در ایران(از ذبیح الله صفا) ۱۳۵- حماسۀ ملّی ایران(از تئودور نولدکه) ۱۳۶- خدای-نامه ۱۳۷- خرده اوستا ۱۳۸- خسرو و ریدگ ۱۳۹- خویشکاری ریدگان ۱۴۰- خیم و خرد فرّخ-مرد ۱۴۱- دادستان دینیگ ۱۴۲- دادستان مینوی خرد ۱۴۳- داراب¬نامه ۱۴۴- داروی خرسندی ۱۴۵- درختِ آسوریگ ۱۴۶- دُرر التیجان فی تاریخ بنی اشکان(از اعتضاد السلطنه) ۱۴۷- دستور زبان سغدی مانوی(از ایلیا گرشویچ) ۱۴۸- دین ایرانی بر پایۀ منابع معتبر یونانی(از امیل بنونیست) ۱۴۹- دینکرد ۱۵۰- دینهای ایران(از گئو ویدن¬گرن) ۱۵۱- دینهای ایران باستان(هنریک سموئل نیبرگ): فرهنگ آثار ایرانی ـ اسلامی (معرفی آثار مکتوب از روزگار کهن تا عصر حاضر)، تحت نظر هیأت علمی: سیدعلی آل داود و احمد سمیعی (گیلانی)، به سرپرستی احمد سمیعی (گیلانی)، جلد سوم: ج- دیوار، سروش، تهران، ۱۳۹۰؛ ۱۵۲- شبرنگ¬نامه ۱۵۳- فرود ۱۵۴- فریدون(ترجمۀ همین مدخل از دانشنامۀ ایرانیکا، نوشتۀ احمد تفضّلی) ۱۵۵- فریدون در شاهنامه و ادب فارسی ۱۵۶- گرشاسپ: دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، جلد پنجم، ۱۳۹۳؛ نیز همین مدخل‌ها در فردوسی و شاهنامه¬سرایی(برگزیدۀ مقالات دانشنامۀ زبان و ادب فارسی)، جلال خالقی مطلق و دیگران، زیر نظر اسماعیل سعادت، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۹۰٫ ۱۵۷- «رستم و سهراب»، دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، ویراستاران: محمد جعفری (قنواتی)، و اصغر کریمی، تهران، مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۵، ج۴٫ ۱۵۸- روایات داراب‌هرمزدیار ۱۵۹- روایت اِمید اَشَوهیشتان ۱۶۰- روایت (روایات) پهلوی ۱۶۱- زبان و ادبیات پهلوی ۱۶۲- زبده النصره و نخبه العصره (با همکاری مسعود انصاری خوشابر) ۱۶۳- زبور مانوی ۱۶۴- زراتشت‌نامه ۱۶۵- زند وهمن یسن ۱۶۶- سایه‌های شکارشده ۱۶۷- سرود مهر در اوستا ۱۶۸- سلطنت قباد و ظهور مزدک ۱۶۹- سندبادنامه ۱۷۰- سیرالملوک: فرهنگ آثار ایرانی ـ اسلامی (معرفی آثار مکتوب از روزگار کهن تا عصر حاضر)، تحت نظر هیأت علمی: سیدعلی آل داود و احمد سمیعی (گیلانی)، به سرپرستی احمد سمیعی (گیلانی)، جلد ۴، دیوان آتش اصفهانی- ستهران، سروش، ۱۳۹۶٫
نقد و بررسی کتاب :
۵ ـ ۳ـ ۱) مقاله نقد:
۱ـ «در دفاع از فردوسی» (ترجمه از انگلیسی)، نوشته محمود امیدسالار، نامه فرهنگستان، س۲، ش۴، زمستان ۱۳۷۶ (شماره مسلسل: ۱۲) ص ۱۲۰ـ۱۴۱٫
۲ـ «جدلهای جدید درباره شاهنامه از منظر ادبیات تطبیقی»/ نقد کتابی به انگلیسی از الگا دیویدسن، نامه ایران باستان، س۱، ش۱، بهار و تابستان ۱۳۸۰، ص ۲۵ـ۳۷٫
۳ـ «دنیای پررمز و راز مهر»/ نقد کتابی به انگلیسی از دیوید بیوار، نامه ایران باستان، س۱، ش۲، پاییز و زمستان ۱۳۸۰، ص ۴۱ـ ۵۴٫
۴ـ «انتخاب اقدم یا ترجیح اصحّ: نقد شاهنامه چاپ مسکو» (۱)، نامه ایران باستان، س۲، ش۲، پاییز و زمستان ۱۳۸۱، ص۷۷ـ۹۸٫
۵ ـ «انتخاب اقدم یا ترجیح اصحّ: نقد شاهنامه چاپ مسکو» (۲)، نامه ایران باستان، س۴، ش۱، بهار و تابستان ۱۳۸۴، ص۲۳ـ۵۷٫
۶- «نقد و بررسی متن انتقادی فرامرزنامۀ کوچک»، فصل‌نامۀ نقد کتاب میراث، س۲، ش۵، بهار ۱۳۹۴، ص۱۹-۵۸٫
۵ ـ ۳ ـ ۲) نقد کتاب(برگزیده):
۱ـ «نگاهی به چاپ تازه جامع التواریخ»، نامه فرهنگستان، س۱، ش۳، پاییز ۱۳۷۴ (شماره مسلسل: ۳)، ص ۱۳۸ـ۱۴۵٫
۲ـ «پژوهشی عالمانه در ساختار شاهنامه»/ نقد کتاب شاهنامه ساختار و قالب، نوشته کورت هاینریش هانزن، ترجمه کیکاوس جهانداری، نامه فرهنگستان، س۲، ش۱، بهار ۱۳۷۵ (شماره مسلسل: ۵)، ص ۱۲۸ـ۱۳۲٫
۳ـ «نگاهی به تاریخ ادبیات برتلس»، نامه فرهنگستان، س۲، ش۲، تابستان ۱۳۷۵ (شماره مسلسل: ۶)، ص ۱۴۴ـ ۱۴۷٫
۴ـ «نگاهی به کتاب نهایهالارب فی خبارالفرس و العرب و ترجمه فارسی قدیم آن»، نامه فرهنگستان، س۲، ش۴، زمستان ۱۳۷۵ (شماره مسلسل: ۸)، ص ۱۴۰ـ۱۴۹٫
۵ ـ «روایتی دیگر از داستان رستم و اسفندیار»/ نقد کتاب داستان رستم و اسفندیار، نوشته سیروس شمیسا، نامه فرهنگستان، س۳، ش۲، تابستان ۱۳۷۶ (شماره مسلسل: ۱۰)، ص ۱۵۵ـ۱۶۴٫
۶ـ «سایه‌های شکارشده»/ نوشته بهمن سرکاراتی، نامه فرهنگستان، س۴، ش۲، تابستان ۱۳۷۷ (شماره مسلسل: ۱۴)، ص ۱۲۲ـ۱۳۲٫
۷ـ «زند وهمن یسن»/ به تصحیح و ترجمه کارلو چرتی، ترجمه نقد فیلیپ کراین بروک، نامه فرهنگستان، س۴، ش۲، تابستان ۱۳۷۷ (شماره مسلسل: ۱۴) ص ۱۴۰ـ۱۴۵٫
۸ ـ «نهادینه‌های اساطیری در شاهنامه فردوسی»/ نوشته مهوش واحددوست، نامه فرهنگستان، س۴، ش۲، زمستان ۱۳۷۷ (شماره مسلسل: ۱۶)، ص ۱۰۱ـ۱۰۲٫
۹ـ «زبانهای ایرانی»/ نوشته ارانسکی، ترجمه علی اشرف صادقی، نشر دانش، س۱۶، ش۴، زمستان ۱۳۷۸، ص ۷۷ـ۸۰٫
۱۰ـ «متن انتقادی یا متن دلبخواهی»/ نقد شاهنامه فردوسی، تصحیح پرویز اتابکی، نشر دانش، س۱۷، ش۱، بهار ۱۳۷۹، ص ۶۴ـ۶۶٫
۱۱ـ «مرجعی در فن نگارش و ویرایش»/ نقد نگارش و ویرایش، نوشته احمد سمیعی گیلانی، نشردانش، س۱۷، ش۴، زمستان ۱۳۷۹، ص۵۴٫
۱۲ـ «باز هم ماجرای ضحاک ماردوش»/ نقد کتاب ضحاک، نوشته علی حصوری، کتاب ماه، ویژه هنر و اسطوره، ش ۲۵ و ۲۶، مهر و آبان ۱۳۷۹، ص ۵۶ـ۵۸٫
۱۳ـ «دین ایرانی»/ نوشته امیل بنونیست، ترجمه بهمن سرکاراتی، کتاب ماه، ویژه هنر و اسطوره، ش۲۷ و ۲۸، آذر و دی ۱۳۷۹٫
۱۴ـ «ترجمه متنی کهن»/ نقد داستان گرشاسب، تهمورس و… ، به کوشش کتایون مزداپور، نشر دانش، س ۱۸، ش۱، بهار ۱۳۸۰، ص۵۴ـ۵۷٫
۱۵ـ «شاهنامه چاپ بمبئی»/ به کوشش علی میرانصاری، نشر دانش، س ۱۸، ش۲، تابستان ۱۳۸۰، ص ۵۴٫
۱۶ـ «مسائل تاریخی زبان فارسی»/ نوشته علی اشرف صادقی، نامه فرهنگستان، س۵، ش۳، اردیبهشت ۱۳۸۱ (شماره مسلسل: ۱۹) ص ۱۴۳ـ۱۵۹٫
۱۷ ـ «برزوی طبیب و منشأ کلیله و دمنه/ فرانسوا دوبلوا، ترجمه صادق سجّادی، نامه ایران باستان، س۳، ش۲، پاییز و زمستان ۱۳۸۲، ص۸۰ـ۸۴٫
۱۸ ـ «سرور دانای آسمان‌ها: اسطوره‌ها و افسانه‌های ایرانی» / تونی الن و دیگران، ترجمه زهره هدایتی و رامین کریمیان، نامه ایران باستان، س ۵، ش ۱ و ۲، ۱۳۸۴ (پیاپی: ۸ و ۹)، تاریخ انتشار: اسفند ۸۵، ص ۶۱ ـ ۶۴٫
۱۹ ـ «چاپ عکسی کهن‌ترین نسخه کامل شاهنامه (لندن ۶۷۵ هـ . ق)»، نامه فرهنگستان، دوره ۸، ش ۳، پاییز ۸۵ (پیاپی: ۳۱)، ص ۱۳۲ ـ ۱۳۹٫
۲۰ – «بامدعی مگویید یا بگویید؟ نگاهی به پنجاه غزل حافظ از روزگار او»، نامۀ فرهنگستان، دورۀ دهم، شمارۀدوم،تابستان ۱۳۸۷(شمارۀپیاپی:۳۸).
۲۱- نقد کتابِ فرامرز، پهلوان سیستانی از ماریولین فان زوتفِن، نامۀ فرهنگستان، س ۱۴، ش۲، زمستان ۱۳۹۳ (پیاپی: ۵۴)، ص۱۴۷-۱۵۱٫
۲۲٫ «دیباچۀ پنجم شاهنامه»، نامۀ فرهنگستان، س۱۵، ش۲ (پیاپی: ۵۸)، زمستان ۱۳۹۴، ص۲۳۲-۲۳۷٫
۲۳- «ترجمۀ بی‌نظیر» (نقد ترجمۀ فارسی کتاب زنان شاهنامه، از جلال خالقی مطلق)، شهر کتاب، س۲، آبان و آذر ۱۳۹۵(پیاپی: ۱۳)، ص۱۴۲-۱۴۳٫
۵-۴) یادداشت‌ها و یادبودنامه‌ها
۱- «شاهنامه و استمرار هویت ملی» (یادداشت)، خبرنامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی، س۱۰، اردیبهشت ۱۳۸۴، ص ۱۰ـ۱۱٫
۲- «یاد: دکتر علیرضا شاپور شهبازی (زندگی و آثار)» ، نامه ایران باستان، س ۵، ش یکم و دوم، ۱۳۸۴ (پیاپی: ۹ و ۱۰)، ص ۳ ـ ۱۶٫
۳- «آیا شاهنامه پانصد بیت بد دارد»، گزارش میراث، س۵، ش۴۷ ۴۸، مهر- دی ۱۳۹۰، ص۵۵-۵۷٫
۴- «بنی‌آدم اعضای یکدیگرند»، گزارش میراث، س۵، ش۴۷ ۴۸، مهر- دی ۱۳۹۰، ص۵۸-۵۹٫
۵- «یادداشت شاهنامه شناسی»(۱)، گزارش میراث، س۹، ش۱ و ۲ (پیاپی: ۶۸-۶۹)، فروردین- تیر ۱۳۹۴، ص۱۱-۱۶:آیا فردوسی برای سرودن بیتی در تنور می‌رفت؟ میازار موری یا مکش مورکی؛ آیا ایرانیان در تصحیح متون پیشرو بودند؟ که نیکی کن آنگه به جیحون فکن؛ دیزه یا چرمه؟
۶- «یادداشتهای شاهنامه‌شناسی (۲)، گزارش میراث، س۹، ش۳ و۴ (پیاپی: ۷۰-۷۱)، مرداد- آبان ۱۳۹۴، ص۱۵-۲۰: ۱٫ شاه‌گُردنامه؟ ۲٫ به چرم اندرست گاو اسفندیار؛ ۳٫ کوشمغان در شاهنامه؟؛ ۴٫ عقد شرعی رستم با تهمینه در نیمه‌شب؟ ۵٫ زنان را همین بس بود یک هنر / نشینند و زایند شیران نر.
۷- «یادداشتهای ادبی و تاریخی (۱)»، بخارا، ش۱۱۶، بهمن-اسفند ۱۳۹۵، ص۳۸۳-۳۸۸: ۱٫ بزرگش نخوانند اهل خرد/ که نام بزرگان به زشتی برد؛ ۲٫ مردان بدون جانشین: زریابِ باران کردار؛ ۳٫ بیت نویافته‌ای از رودکی؛ ۴٫ سیاوخشِ پیامبر؛ ۵٫ عرفان در شاهنامه؟ ۶٫ مثلاً داوری: دربارۀ بیتی از حافظ؛ ۷٫ کوش، گوش، باش در بیتی از حافظ؛ ۸٫ جادوی سخن فردوسی؛ ۹٫ به‌گویی در شاهنامه؛ ۱۰؛ کاش این نامه‌ها چاپ نمی شدند.
۸٫ «یادداشتهای ادبی و تاریخی» (۲): بخارا، شمارۀ ۱۱۸، خرداد- تیر ۱۳۹۶، ص۲۵۹-۲۶۸: ۱۱٫ تناقض‌گوییِ النقض دربارۀ فردوسی و شاهنامه؛ ۱۲٫ دربارۀ مرثیۀ خاقانی در سوگ پسر جوانش؛ ۱۳٫ مردان بدون جانشین: داریوش آشوری؛ ۱۴٫ زنان و مردان بدون جانشین: دکتر ژاله آموزگار و دکتر احمد تفضلی؛ ۱۵٫ تفسیر شاهنامه در دایرۀ تنگ حوصلۀ ما؛ ۱۶٫ دیو سپید سپید نیست.
۹٫ «یادداشتهای ادبی و تاریخی» (۳): بخارا، شمارۀ ۱۲۰، مهر- آبان۱۳۹۶، ص۳۲۶-۳۴۱: . ۱۷٫ آیا فردوسی برای امرار معاش و شهرت‌طلبی شاهنامه سرود؟ ۱۸٫ مراحل گوشت‌خواری ضحّاک؛ ۱۹٫ بهترین پژوهش دربارۀ زندگانی رازآمیز فردوسی؛ ۲۰٫ حماسه و نافرمانی؛ ۲۱٫ عشق آن لولی سرمست خریدار من است؛ ۲۲٫ بر لبِ دولیم تک‌تک می‌کنیم!؛ ۲۳٫ جُفته و غسل واجب!
۱۰٫ «یادداشتهای ادبی و تاریخی» (۴): بخارا، شمارۀ ۱۲۳، فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۷: ۲۴- اسکندر مقدونی انگشت شست خود را برآورده است؟ ۲۵- رهنمون فردوسی و حافظ؛ ۲۶- قطعه‌ای جدید به نام فردوسی؛ ۲۷- بازهم رواج بیتی به نام فردوسی؛ ۲۸ – ترجمه و تفسیر دیگری از دوازده متن پهلوی؛ ۲۹- منظومه‌ای حماسی از غرب ایران؛ ۳۰- لطف بیان یا طبع روان؟ ۳۱- تصحیح جدید مثنوی؛ ۳۲- دومین یادنامۀ احمد شاملو.
۱۱٫ «یادداشتهای ادبی و تاریخی» (۵): بخارا، شمارۀ۱۲۵، خرداد- مرداد ۱۳۹۷: ۳۳٫ بازهم دربارۀ بیتِ «چو ایران نباشد تن من مباد …»؛ ۳۴٫ کودکِ مجسّمۀ فردوسی کیست؟؛ ۳۵٫ گناه آن سگالد که پوزش برد؛ ۳۶٫ سه برداشت از دو بیتِ معروفِ داستانِ رستم و اسفندیار؛ ۳۷٫ دو برداشت از یک بیتِ دیباچۀ شاهنامه؛ ۳۸٫ منشأ و معنی نام هایده.
۱۲٫ یادداشتهای ادبی و تاریخی (۶): بخارا، شمارۀ نوروزی: ۱۳۰، فروردین- اردیبهشت ۱۳۹۸، ص۲۸۸-۳۰۶٫ ۳۹٫ کهن‌ترین تصویر فردوسی؛۴۰٫ چو فردا برآید بلندآفتاب: دربارۀ دو بیت معروفِ منسوب به فردوسی؛ ۴۱٫ چاپ سنگی فرامرزنامه و خیال‌بندی‌های یک مصحح؛ ۴۲٫ شهریارنامه، سرودۀ مختاری (دورۀ صفویه)، تصحیح و تحقیق: رضا غفوری.
۶) هم‌اندیشی‌ها، نشست‌ها، مصاحبه‌ها و نوشته¬های پراکنده:
۱ـ «فرازونشیبهای تصحیح شاهنامه» (گفت‌وگو)، اردوان امیری نژاد، گوهران (فصلنامه تخصصی شعر)، ش۳، بهار ۱۳۸۳، ص ۱۳۲ـ ۱۵۸٫
۲ ـ «هویت ایرانی در شاهنامه» (سخنرانی)، نخستین هم‌اندیشی «هویت ایرانی؛ مفاهیم، مؤلفه‌ها، و راه‌بردها»، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۹ اسفند ۱۳۸۳؛ خلاصه مقاله در ص ۶۶ـ۶۸٫
۳ـ «مشکلات تصحیح شاهنامه» (سخنرانی)، سی‌امین نشست از سلسله نشست‌های مرکز پژوهش میراث مکتوب، تهران ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۴٫
۴ ـ «بانوگشسبنامه» (سخنرانی)، نشست کتاب ماه ادبیات و فلسفه در نقد و بررسی بانوگشسبنامه، (۱۳۸۳)، چاپ: «نماد زندگی و زایندگی»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، س۸، ش۹، (پیاپی: ۹۳)، تیر ۱۳۸۴، ص ۲۸ـ۳۳٫
۵ ـ «نقالی در شاهنامه» (سخنرانی)، در جمع اعضای «انجمن آفتاب»، تهران، یکم دی ماه ۱۳۸۴٫
۶ ـ «در سایه شاهنامه» (گفت‌وگو)، زهرا طهماسبی، روزنامه ایران، ۱۱ص، اسفند ۱۳۸۴، ص ۱۱٫
۷ ـ «هویت ملی و استمرار آن در عصر جهانی‌شدن» (سخنرانی)، همایش «جهانی‌شدن و مسئله حفظ هویت فرهنگی»، تاجیکستان، دوشنبه، ۲۶ ـ ۲۷ آوریل ۲۰۰۶/ ۶ ـ ۷ اردیبهشت ۱۳۸۵٫
۸ ـ «استفاده منطقی از منابع جنبی در تصحیح شاهنامه» (سخنرانی)، «همایش پژوهشی بررسی آثار و احوال فردوسی: متن پژوهی شاهنامه: از شیراز تا طوس»، مشهد، ۲۳ ـ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۵٫
۹ ـ «تأثیر سعدی از شاهنامه» (سخنرانی)، بزرگداشت فردوسی در شهر کتاب، تهران، ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۵٫
۱۰ ـ «شاهباز تیزپرواز عرصه پژوهش به ابدیت پر کشید» (سخنرانی)، بزرگداشت دکتر علیرضا شاپور شهبازی، تهران، سازمان میراث فرهنگی، بیست‌وششم مردادماه ۱۳۸۵٫
۱۱ ـ «خدای‌نامه، منبع شاهنامه» (سخنرانی)، نشست علمی به مناسبت بزرگداشت چهلمین روز درگذشت شادروان دکتر علیرضا شاپور شهبازی، شیراز، تخت جمشید، بنیاد پژوهشی پارسه ـ پاسارگاد، پنجم شهریورماه ۱۳۸۵٫
۱۲- « فردوسی¬ستیزی مدرن: پاسخ به یک نقد ناروا»، نشانی اینترنتی این جستار:
http://www.atiban.com/article.aspx?id=356
۱۳ ـ «تأثیر تقدیرباوری شاهنامه بر شعر حافظ» (سخنرانی)، بزرگداشت فردوسی با عنوان حکمت فردوسی، ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۶، انجمن حکمت و فلسفه.
۱۴ -«اسطوره بهرام چوبین در شاهنامه»(سخنرانی)، بزرگداشت فردوسی، اصفهان، انجمن دوستداران فردوسی، ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۷٫
۱۵- «داستان بیژن و منیژه» ، سلسله درس¬گفتارهای شاهنامه¬شناسی، تهران، شهر کتاب مرکزی، ۳ جلسه: ۱۱ و ۱۹ خرداد و ۲ مرداد ۱۳۸۷٫
۱۶-«فردوسی نیازی به تحقیر قومها نداشت»، گفتگو با خبرگزاری ایبنا دربارۀ ویژگیهای شاهنامۀ خالقی مطلق:
http://www.ibna.ir/vdcg3q9w.ak9q34prra.html
۱۷- «نقیصۀتراژیک در داستان رستم و سهراب و معنی تازه¬ای برای آز»، سخنرانی در همایش بزرگداشت استاد احمد سمیعی گیلانی در دانشگاه گیلان، رشت ۱۴ اسفند ۱۳۸۷٫
۱۸- «به گرگین میلاد هم لاد داد (لار در شاهنامه)»، سخنرانی در همایش بین¬المللی زبان¬شناسی و مردم¬شناسی لارستان، لار، ۲۳-۲۵ اسفندماه ۱۳۸۷٫
۱۹- «شاهنامه دموکراسی را به تأخیر نینداخته است»، گفتگو با مجلّۀ فرهنگ امروز، ش۱۹، س۴، مهر ۱۳۹۶، ص۳۶-۴۰٫
۲۰- «جهانی است بنشسته در گوشه‌ای: گفتگوی بهنام ناصری با ابوالفضل خطیبی دربارۀ اهمیت دستآوردهای فرهنگی عباس زریاب خوئی، روزنامۀ اعتماد، سه‌شنبه ۱۵ مردادماه ۱۳۹۸، شمارۀ ۴۴۳۳، ص۸-۹٫