نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : گرگسار یا گرگساران
نام فعلی مکان جغرافیایی : منطقه ای در دل آسیای میانه
نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه: سگسار، گرگساران
شرح مکان جغرافیایی:
گرگسار گرگساران نام گرگسار به عنوان ولایت تنها یک بار در شاهنامه آمده است در پادشاهی نوذر گوید چون منوچهر درگذشت و پسرش نوذر بر تخت شاهی ایران نشست طی نامهای سام را از آن واقعه باخبر کرد سام که قبلاً به گرگسار رفته بود به ایران بازگشت
به شبگیر هنگام بانگ خروس برآمد خروشیدن بوق و کوس
یکی لشکری راند از گرگسار که دریای سبز اندر او گشت خوار
اما همین نام به صورت گرگساران هفت بار در داستان منوچهر آمده که عمدتاً مربوط به عاشق شدن زال بر رودابه دختر مهراب کابلی است چون زال پس از پرورش توسط سیمرغ به سام رسید و منوچهر عهد و منشور زاولستان و…. را به سام داد
بنا بر ابیات مربوطه گرگساران نزدیک مازندران بوده است. سفر جنگی سام آن قدر طول میکشد که زال برومند و عاشق رودابه میشود و خبر آن را توسط پیکی به پدر خود که در گرگساران است میرساند. پس از آن به مناسبت خواستگاری زال از رودابه و گرفتن اجازه ازدواج از منوچهرشاه چند بار دیگر هم از سفر سام به مازندران و گرگساران سخن رفته است
وزان گرگساران جنگاوران وزان نره دیوان مازندران
ز مازندران هدیه ای ساختی هم از گرگساران بدین تاختی
همه گرگساران و مازندران بر او راست کردم به گرز گران
بالاخره در داستان جنگ مازندران توضیحات روشنی دربارۀ گرگساران آمده است. در این داستان گوید کیکاووس پس از افتادن به اسارت دیو سپید نامه ای به شاه مازندران در شهر گرگساران فرستاد
سگسار به معنی سگ سر با همان قوم گرگسار به معنی “گرگ” سر در داستان منوچهرا یکی گرفته شده است. و اینها محتملاً قبایل آسیای میانه بودند که در مراسم مذهبی خود ماسک جانوران میزدند که اینرا را ابیات دیگری از شاهنامه نیز تأیید می.کند. در داستان جنگ هاماوران تازیان دشت سواران نیزه وران سپاهیان افراسیاب را گرگسار خوانده اند.
در داستان بیژن و منیژه با این که بیژن در توران گم شده بود چون کیخسرو به جام گیتی نما نگریست محل او را در «کشور گرگساران» دید همچنین در داستان گشتاسپ و ارجاسپ گشتاسپ ارجاسب ترک خلخ را گرگسار خوانده است
بنابراین گرگسار و گرگساران ظاهراً نه نام جایی خاص بلکه عمدتاً عنوانی برای مردم غیر ایرانی و بدوی بوده که البته در ورای ایران زمین می زیسته اند.