نام : محمد امین ریاحی
سال تولد: ۱۱ خرداد ۱۳۰۲
محل تولد: خوی
تاریخ درگذشت شخصیت : ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۸
آرامگاه: تهران
ملیت: ایرانی
مذهب: اسلام
شغل: ادیب، سیاستمدار، استاد زیان و ادبیات فارسی
وابستگان :
پدر: میرزا بزرگان خان ریاحی
آثار و فعالیت ها :
آثار نوشتاری:
مقاله ها و پژوهش ها
- سرچشمه های فردوسی شناسی
- مجموعه مقاله های ایشان در مجله ارمغان
کتابها
- دیوان رشید یاسمی (گردآوری)، ۱۳۲۶
- جهان‌نامه، تألیف محمد بن نجیب بکران (تصحیح)، ۱۳۴۲
- داستانی به نام کتاب درسی، تاریخچه کتابهای درسی در ایران و گزارش اصلاح آن (تألیف)
- مفتاح‌المعاملات، تألیف محمد بن ایوب طبری (تصحیح)، ۱۳۴۹
- مرصادالعباد، تألیف نجم‌الدین رازی (تصحیح)، ۱۳۵۲ (برنده جایزه کتاب سال)، چاپ پانزدهم ۱۳۹۱
- گزیدهی مرصادالعباد (تصحیح)، ۱۳۶۱، چاپ بیستم ۱۳۸۹
- رتبهالحیات، تألیف خواجه یوسف همدانی (تصحیح)، ۱۳۶۲
- رسالهالطیور، تألیف نجم‌الدین رازی (تصحیح)، ۱۳۶۲
- عالم‌آرای نادری، تألیف محمدکاظم مروی (تصحیح)، ۱۳۶۲
- نزههالمجالس، تألیف جمال خلیل شروانی (تصحیح)، ۱۳۶۶
- کسایی مروزی، زندگی، اندیشه و شعر او (تألیف)، ۱۳۶۷
- گلگشت در شعر و اندیشه حافظ (تألیف)، ۱۳۶۷
- سفارتنامه‌های ایران، تاریخ روابط پانصدساله ایران و عثمانی (تألیف)، ۱۳۶۸
- زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی (تألیف)، ۱۳۶۹، چاپ دوم ۱۳۹۱
- معرفهالاسطرلاب معروف به شش فصل، به‌ضمیمهٔ عمل‌والالقاب، تألیف محمد بن ایوب طبری (تصحیح)، ۱۳۷۱
- تاریخ خوی، سرگذشت سه‌هزارساله منطقه شمال‌غرب ایران (تألیف)، ۱۳۷۲ (برنده جایزه کتاب سال)
- سرچشمه‌های فردوسی‌شناسی، مجموعه نوشته‌های کهن دربارهی فردوسی و شاهنامه و نقد آنها (تألیف)، ۱۳۷۲، چاپ سوم ۱۳۸۹
- بگشای راز عشق، گزیده کشف‌الاسرار میبدی (تصحیح)، ۱۳۷۳
- فردوسی: زندگی، اندیشه و شعر او (تألیف)، ۱۳۷۵
- پایداری حماسی (مجموعه مقالات ادبی و تاریخی)، ۱۳۷۹
- چهل گفتار در ادب و تاریخ و فرهنگ ایران (مجموعه مقالات)، ۱۳۷۹
فعالیت ها:
- تاسیس بنیاد شاهنامه فردوسی به پیشنهاد محمد امین ریاحی ۱۳۵۰
- برگزاری اولین مجمع علمی شاهنامه شناسی در بندرعباس ۱۳۵۶
- سردبیر هفته نامه مهرگان ( ارگان جامعه لیسانسیه های دانشسرای عالی)
- سردبیر مدیریت هفته نامه کیهان فرهنگی ( برای معلمان )
- سردبیر ماهنامه آموزش و پرورش ( نشریه وزارت فرهنگ)
- سردبیر فصلنامه سیمروع ( نشریه بنیاد شاهنامه )
- بازشناسی مدفن شمس تبریزی در خوی
توضیحات شخصیت:
محمدامین ریاحی در یازدهم خرداد ۱۳۰۲ در خوی در یکی از خاندان‌های قدیمی این شهر متولد شد. دوره‌های تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در خوی گذراند. پس از آغاز جنگ جهانی دوم و اشغال آذربایجان توسط نیروهای خارجی، در سال ۱۳۲۱ برای ادامه تحصیل به تهران رفت و دوره دانشسرای مقدماتی را گذراند. سپس به ادامهی تحصیل در دانشسرای عالی و دانشکدهی ادبیات دانشگاه تهران پرداخت. طی دوره ی تحصیل در دانشکده ی ادبیات، از درس‌های نسل اول استادان برجستهی این دانشگاه از جمله بدیع‌الزمان فروزانفر، عباس اقبال آشتیانی، ملک‌الشعرا بهار، احمد بهمنیار، عبدالعظیم قریب و ابراهیم پورداود بهره گرفت. پس از آنکه در سال ۱۳۲۷ دوره ی لیسانس زبان و ادبیات فارسی را به پایان رساند، تحصیل در دوره ی دکتری را آغاز کرد. در سال ۱۳۳۷ پس از دفاع از رساله ی دکتری خود با موضوع «تحقیق و تصحیح مرصادالعباد نجم‌الدین رازی» به راهنمایی فروزانفر، درجه ی دکتری در زبان و ادبیات فارسی گرفت. به نوشته محمدعلی اسلامی ندوشن، وی «یکی از آخرین کسان از نسل ادبای معتبر بود… که طی شصت سال در صحنه ی فرهنگ ایران حضور داشت و هرچه نوشت دقیق و قابل اعتماد بود.»
محمدامین ریاحی از سال ۱۳۲۷ که آغاز کار او در فرهنگ بود، دبیر و رئیس دبیرستانهایی در قم، گرگان، قزوین و تهران، رئیس دانشسرای گرگان (از ۱۳۳۰) و استاد دانشگاه تهران (تا ۱۳۵۷) بوده‌است. او از ۱۳۳۵ به مدت پنج سال عضو هیئت مؤلفان لغت‌نامه دهخدا بود. از سال ۱۳۲۷ عضو هیئت مدیره ی جامعه ی لیسانسیه‌های دانشسرای عالی بود. در ابتدای سال ۱۳۴۰ عهده‌دار مدیرکلی وزارت فرهنگ شد، و در مدت سه سال در پرتو تجربه‌هایی که طی سال‌های تدریس دبیرستانی از وضعیت نابسامان کتابهای درسی داشت، طرح سامان‌دهی و یکنواخت‌سازی کتابهای درسی دبیرستانی را به اجرا درآورد. هدف این طرح، خارج ساختن کتابهای درسی از میدان رقابت ناسالم ناشران و مؤلفان، قرار دادن کار تألیف و چاپ کتابهای درسی دبیرستانی در اختیار وزارت فرهنگ، و انتشار کتابهای درسی دبیرستانی با کیفیت مناسب بود. طرح کتابهای درسی با وجود مخالفت‌ها و دخالت‌های گسترده ناشران و مؤلفان ذی‌نفع در تهیه و چاپ کتابهای درسی، طی چند مرحله به اجرا درآمد، و نهایتاً در سال ۱۳۴۲ با تأسیس سازمان کتابهای درسی وابسته به وزارت فرهنگ (بعداً وزارت آموزش و پرورش) برای تألیف کتابهای درسی جدید، موجبات ارتقای کیفیت آموزش دبیرستانی را فراهم آورد. محمدامین ریاحی ضمن چند مقاله در ماهنامه ی آموزش و پرورش (سال ۱۳۴۲) و نیز در مقاله‌ای با عنوان ماجرای کتابهای درسی (۱۳۷۷) شرحی از اقدامات خود در وزارت فرهنگ را در آن دوره آورده‌است.
محمدامین ریاحی طی سال‌های بعد عهده‌دار چندین سمت فرهنگی از جمله رایزنی فرهنگی ایران در کشور ترکیه و تدریس در دانشگاه آنکارا (از ۱۳۴۲)، دبیرکلی هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور (از ۱۳۵۰)، نیابت ریاست فرهنگستان ادب و هنر ایران ایران، ریاست بنیاد شاهنامه فردوسی (از ۱۳۵۴)، ریاست دانشکده هنرهای دراماتیک، مشاور وزیر فرهنگ و هنر، و وزارت آموزش و پرورش (۱۳۵۷) بود.
در سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۴ مسئولیت کتابخانه‌های عمومی کشور را به عهده داشت. در این دوره، به نوسازی ساختار کتابخانه‌های عمومی کشور پرداخت، و طرح‌های مربوط به احداث سیصد کتابخانه عمومی جدید را در مناطق مختلف کشور آغاز کرد. از دیگر اقدام‌های ماندگار مدیریت او در آن دوره، تهیه و اجرای طرح حمایت از مؤلفان و ناشران توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بوده‌است که در چارچوب آن کتابهای جدید ناشران برای کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور خریداری می‌شود.
محمدامین ریاحی در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۸ در ۸۶ سالگی در تهران درگذشت.
لینک های مرتبط