نام مکان جغرافیایی در شاهنامه : طیسفون
نام فعلی مکان جغرافیایی : مداین
نام های دیگر مکان جغرافیایی در شاهنامه: مداین
شرح مکان جغرافیایی:
طیسفون این شهر کهن که یونانیان آن را بنا کرده اند، از قدیمی ترین شهرهای مداین بوده و در زمان ساسانیان مرکز حکومت ایشان بوده است طیسفون در نزدیکی شهر بغداد بعدی در ساحل چپ یا خاوری رود دجله قرار داشت اولین باری که از این شهر در شاهنامه نام برده شده در پایان داستان اشکانیان و آغاز ساسانیان است که گوید اردشیر بعد از تصرف دژ هفتواد ( گجاران)
وزان جایگه رفت پیروز و شاد بگسترد بر کشور پارس داد
چو آسوده تر گشت مرد و ستور بیاورد لشکر سوی شهر گور
وزان جایگه شد سوی طیسفون سرتخت بدخواه کرده نگون
از آن پس تا پادشاهی شاپور دوم معروف به ذوالاکتاف خبری از طیسفون نیست اما در پادشاهی وی ۹ بار از آن یاد شده که اطلاعات خاصی به دست نمی دهد، جز این که نشان میدهد شاپور در طیسفون هم حضور می یافته است. یک بار هم در پادشاهی بهرام گور نام طیسفون که باز خبر ویژه ای از آن شهر ندارد. اما با شروع پادشاهی قباد که به سبب سلطۀ سردار خود سوفرای شیرازی (شیراز) مرکز حکومتش را کلا از پارس و اصطخر به طیسفون برده، آمده است:
چو بر تخت بنشست فرخ قباد کلاه بزرگی به سر برنهاد
سوی طیسفون شد ز شهر سطخر که آزادگان را بدو بود فخر
پیداست که از زمان قباد به بعد مرکز اصلی کشور شهر طیسفون بوده که بعدها بیشتر رو به آبادانی نهاده است. آبادی این شهر از زمان انوشیروان افزایش یافت و در زمان خسروپرویز به کمال رسید. نوشین روان در کنار شهر طیسفون شهری جدید مانند انطاکیه روم به نام اندیو شهر یا رومیه ساخت که پر از کاخ و باغ و میدان بود.
در پادشاهی هرمزد نوشین روان مکرر از طیسفون به عنوان مرکز حکومت یاد شده است بالاخره خسروپرویز ایوان خسرو را در طیسفون ساخت.
چون اعراب مجموعه شهرهای مجاور طیسفون را مداین جمع مدینه = شهر خوانده اند در شاهنامه هم عموماً به جای طیسفون نام مداین آمده است. بدین سبب از دورۀ خسروپرویز به بعد نام مداین در کنار طیسفون دیده میشود. طیسفون که یونانیان آن را کتیسفون میخواندهر اند بعد از احداث شهر سلوکیه در ساحل چپ دجله ساخته شده است. ظاهراً همین شهر را یعقوبی عتیقه یا شهر کهنه خوانده است طیسفون و سلوکیه هستۀ نخستین مجموعه شهرهایی بودند که اعراب آنها را مداین خواندند. این دو شهر از زمان اشکانیان تا ساسانیان از شهرهای عمده ایشان بودند.