ضرب المثل ( دستانزد ) : نمک بر زخم پاشیدن
توضیحات ضرب المثل :
درود بر دوستان و همراهان عزیز
پگاه به خیر و شادی
آدینه ای دیگر فرا رسید و باز یکی دیگر از دستانزد های شاهنامه را با هم مرور خواهیم کرد …
در بخش دهم داستان سیاوش طبق چاپ مسکو ، گرسیوز که از سیاوش کین به دل گرفته است درصدد دل چرکین کردن افراسیاب نسبت به سیاوش است…
پس از گفتگوی بسیاری که میان افراسیاب و گرسیوز انجام شد، افراسیاب می گوید که سیاوش را به ایران نزد پدر خواهد فرستاد اما گرسیوز بدنشان این کار را نمی پسندد و می گوید که اگر سیاوش زنده بماند بر و بوم ویران خواهد شد ….
و ادامه می دهد : هرگاه بیگانه ای با تو خویشاوند شد همه راز های تو را خواهد دانست پس زمانی که او را از خود برانی چون دشمنی که برای خود اندوخته ای بر تو آسیب می رساند و نمک بر زخمت می پاشد :
(یکی دشمنی باشد اندوخته
نمک را پراگنده بر سوخته)
نمک پراگندن بر سوخته صورت دیگری از همان دستانزد معروف (نمک بر زخم پاشیدن) است که در ادبیات ما بسیار پر کاربرد است.
زخم یا سوخته خود به خود می سوزد و درد دارد و اگر نمک بر روی آن بپاشید درد آن دو چندان شده و حتی منجر به بدتر شدن آن می شود.
زخم یا سوخته در اینجا نماد یا استعاره از نقطه ضعف است و اگر کسی که با شما دشمنی دارد و در صدد آسیب رساندن به شماست ، از آن زخم یا سوخته یا نقطه ضعف اطلاع داشته باشد آن را به روی شما می آورد و از نقطه ضعف شما سو استفاده می کند و نمک بر روی آن می پاشد….
پس مفهوم دستانزد این چنین است : آسیب رساندن و سو استفاده از راز ها و نقطه ضعف های دیگری .
در آثار دیگر شاعران نیز دیده شده است :
درخت خرمی را شاخ مشکن
نمک بر سوخته کمتر پراکن
(فخرالدین اسعد گرگانی)
خلقی به تیغ غمزه خون خوار و لعل لب
مجروح می کنی و نمک می پراکنی
(سعدی)
ریش فرهاد بهترک بودی
گر نه شیرین نمک پراکندی
(سعدی)
این چه نمک بود به داغم زدی
(وحید)
نگار من چو در آید به خنده نمکین
نمک زیاده کند بر جراحت ریشان
(سعدی)
مرد محب را آتش شوق زیادت گردید، آتش بر آتش ریختند و نمک بر سوختگی بیختند دل سوخته و گرینده و نالنده آمد تا به سر کوی. ..
(احمد جام)
نعره زنان چون نمک بر آتشم ایرا
غم نمکم بر دل نگار بر افکند
(خاقانی)
و…..
امیدوارم هرگز زخمی نداشته باشید تا کسی هم نمک بر آن نپاشد
شاد و پیروز باشید
این مطلب توسط جناب آقای حمیدرضا رحیمی و گروه بزرگ تلگرامی فردوسی،شاهنامه و شاهنامه خوانی که توسط ایشان مدیریت می شود به وب سایت ویکی شاهنامه ارائه داده شده است.