عنوان: رستم در حماسه های گورانی
نویسنده: آرش اکبری مفاخر
سابقه شغلی یا تحصیلی نویسنده: کانون فردوسی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی
تاریخ نگارش: زمستان ۱۳۹۵ هجری شمسی
منبع: پژوهشنامۀ ادب حماسی، سال سیزدهم، شمارۀ دوم، پائیز و زمستان ۹۶، صفحه ۶۹-۱۱۳
چکیده مقاله:
رستم برجسته ترین پهلوان ملی در حماسه های ایرانی است. نام رستم در اوستاو دین کردنیامده، امّا در چند متن پهلوی اشاره ای گذرا به نام وی شده است که افزودگی برخی از آن ها روشن است. داستان های رستم در دوران اشکانی و ساسانی بو یژه پایان دوران ساسانی از شهرت برخوردار بوده و در انتقال به دوران اسلامی در دو شاخه شرقی با محوریّت زبان فارسی (- ایران خاوری) و شاخه غربی با محوریّت زبان گورانی (- ایران باختری) گسترش یافته است. بررسی نقش و جای گاه رستم در ایران باختری موضوع این مقاله است. در سده های ۴-۵ ق. شاهنامه پیروزان در شاخه غربی شامل تاریخ اساطیری ایران از کیومرث تا بهمن با داستان های فراوانی از رستم بوده است. شاهنامه/ گردنامهلارجانی نیز در همدان به پیرو شاهنامه پیروزان فراهم آمده است. در حماسه های گورانی به شاهنامه ای منثور اشاره شده که گویا شاهنامه پیروزان بوده است. احتمالاً سرچشمه حماسه های گورانی به همین شاهنامه و روایت های گردنامه لارجانی یا منابع آن ها بازمی گردد. حماسه های گورانی دوره کامل زندگی رستم از تولّد تا مرگ وی را در بردارند. علاوه بر داستان های رستم در شاهنامه فردوسی، روایات افزوده بر شاهنامه، حماسه های پس از شاهنامه، روایت های نقّالی و گفتاری داستان های ویژه ای از رستم همانند رستم و زنون و رستم و زردهنگ آمده که تنها روایت گورانی آن موجود است.
کلمات کلیدی: رستم, شاهنامه, زبان گورانی, شاهنمه سرایی, رستم‌نامه
دریافت مقاله:رستم در حماسه های گورانی