عنوان: تحلیل داستان کیخسرو در شاهنامه بر اساس روش نقد اسطوره ای
نویسنده: دکتر فرزاد قائمی
سابقه شغلی یا تحصیلی نویسنده: استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
تاریخ نگارش: بهار ۱۳۸۹ هجری شمسی
منبع: فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی، سال هفتم، شمارۀ بیست و هفت، بهار ۱۳۸۹
چکیده مقاله:
«نقد اسطوره ای» بستری انسان‌شناختی دارد که اثر ادبی یا برخی بنمایه های آن را به ژرف ساخت کهن الگویی آن تاویل می کند. در این جستار با روش تحقیق کیفی و بر اساس رویکرد نقد اسطوره ای (با گرایش کهن الگویی) به تحلیل داستان کیخسرو در شاهنامه پرداخته، و سعی شده است چرخه تغییرات اسطوره او بر اساس این رویکرد تفسیر شود. از این دیدگاه، کیخسرو، شاه- موبد فرهمند کیانی، نموداری متعالی و آرمانی از کهن الگوی «قهرمان» است که وجود نمادینگی عنصر آب و اسطوره تعمید، قدرت برکت بخشی و بازگرداندن باران و سبزی به طبیعت در اختیار داشتن جام پیشگویی کننده، گذر از آزمونهای تشرف، نبرد با افراسیاب، که تکراری از نمونه ازلی رویارویی خیر و شر است و محو شدن نمادین او، که متضمن مفهوم بازگشت ابدی وی و از نمودهای کهن الگوی «مرگ و تولد دوباره» است، اجزای ساختاری اسطوره او را تشکیل داده است. درباره ژرف ساخت کهن الگویی این داستان می توان گفت کیخسرو «انسان کامل» حماسه ایرانی است که در پایان یک «روز بزرگ کیهانی»، که از «نخستین انسان» (کیومرث) آغاز شده است، تاریخ اساطیری ایران را به حقیقتی نظام مند و تکراری از چرخه آفرینش کیهانی تبدیل می کند.
کلمات کلیدی: شاهنامه, فردوسی, کیخسرو در شاهنامه, کهن الگو در ادبیات فارسی, نقد اسطوره‌ای
دریافت مقاله: تحلیل داستان کیخسرو در شاهنامه بر اساس روش نقد اسطوره ای