عنوان: علل دگردیسی ریشه های اساطیری شخصیت سودابه در داستان سیاوش شاهنامه
نویسنده: دکتر اقدس فاتحی
سابقه شغلی یا تحصیلی نویسنده: استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکدۀ ادبیات دانشگاه قم
تاریخ نگارش: تابستان ۱۳۹۶ هجری شمسی
منبع: فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال سیزدهم، شماره ۳۸، پاییز ۹۶، صفحه ۱۹۷-۲۳۲
چکیده مقاله:
پژوهش حاضر بر آن است که علل و عوامل تغییر و دگرگونی عظیم الهه باستانی آب را مورد بررسی قرار دهد. در عصر ماقبل تاریخ، بر اثر پدیده وام گیریِ اسطوره، باورها و آیین های مربوط به الهه آب به ماوراءالنهر کشیده شده است. هم زمان با شکل گیری نهایی داستان های حماسی در ایران این الهه علاوه بر تحولات اجتناب ناپذیر اساطیری در جریان تلفیق و هماهنگی با الگوهای مردسالارانۀ قبایل هندوایرانی کهن و تطبیق با سنت های اجتماعی رایج آن سامان، در افواه نقالان و گوسانان دربارهای پارتیان اشکانی و کوشانیان به جایگاه بس فروتری هبوط کرد تا جایی که به طور کلی از جهان خدایان پایین آمد. الهه آب با فراموش شدن ریشه و اصل آسمانی اش و تحت تأثیر خوارمایه انگاری زن و تغییرات متعدد سرانجام در شاهنامه خصوصیات نو پذیرفت و به صورت سودابه درآمد. از سوی دیگر دُموزی ایزد نباتی ِمرتبط با الهه بین النهرینی نیز در اساطیر ایران بر اثر عامل شکستگی به دو تن تبدیل شد: یکی سیاوش که نقش و خویشکاری او همانند ایزد مقتول نباتی بین النهرینی است و دیگری کیخسرو که نقش ایزد بازآینده و تجدید حیات کننده سیاوش را دارد. این شخصیت ها به صورت داستان سیاوش و سودابه و همچنین کیخسرو به شاهنامهابومنصوری و از آنجا نیز به شاهنامهفردوسی راه پیدا می کنند.
کلمات کلیدی: شاهنامه, الهۀ آب, سودابه, سیاوش, کیخسرو
دریافت مقاله:علل دگردیسی ریشه های اساطیری شخصیت سودابه در داستان سیاوش شاهنامه